Steun voor Sargentini-rapport: rechtsstaat Hongarije niet in orde

• 2018-09-12
• Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Ontwikkelings samenwerking Geldzaken & handel Europa in de wereld

“Ik ben echt enorm trots op mijn GroenLinks collega Judith Sargentini, wier rapport over de staat van de Hongaarse rechtsstaat en democratie vandaag een twee derde meerderheid behaalde in de plenaire stemming van het Europees parlement. Zij heeft het afgelopen jaar hard gevochten voor dit rapport. Het laat ook zien dat groene politici op de voorste rij staan als het gaat om het verdedigen van de kernwaarden van Europa: mensenrechten en burgerlijke vrijheden zijn niet onderhandelbaar. Nu niet, nooit,” aldus Bart Staes, Europees parlementslid (Groen). 

Staes: “Het is slecht gesteld met de rechtsstaat in Hongarije. Het is goed dat collega’s van allerlei politieke achtergronden dit ook inzien. Hiermee komen we nu op voor de rechten van de Hongaarse burgers en de waarden van de EU.”

Het rapport van Sargentini is een unicum in de Europese politiek. Voor het eerst in de geschiedenis van de EU besluit het Europees Parlement dat de democratie en rechtsstaat in een EU-land dusdanig zijn uitgehold dat geen andere keus rest dan een artikel 7-procedure te starten. Dit is een procedure die uiteindelijk kan leiden tot zware sancties, zoals Hongarije het stemrecht in Europese besluitvorming ontnemen.

Met deze uitkomst geeft het Europees parlement de opdracht aan Europese regeringsleiders om Hongarije te helpen terug te keren naar een gezonde democratie. Staes: “In de week dat we debatteren over de staat van de EU, is dit een belangrijke boodschap: wij staan in voor de rechten van al onze burgers en voor Europese waarden. Nu is het aan de Europese regeringsleiders om te laten zien dat ook zij hun verantwoordelijkheid nemen en niet langer aan de zijlijn toekijken hoe de rechtsstaat wordt stukgemaakt niet alleen door de Hongaarse regering, maar ook door die van Polen”.

De stemming vandaag was spannend. De twee derde meerderheid was op voorhand geen gegeven. Sargentini zei daarover: “Partijbelangen en loyaliteitsvraagstukken belemmerden vele collega’s om voor het juiste te kiezen. Dat hebben de meesten vandaag gelukkig toch gedaan. Want mocht Hongarije vandaag lid willen worden van de EU, dan zou het niet voldoen aan de toelatingseisen die we aan kandidaat-landen opleggen. Zo simpel is het.”

“Wij zijn allemaal verplicht onze verantwoordelijkheid te nemen en niet weg te kijken wanneer Europese waarden met voeten worden getreden,” aldus Staes. “De staat van de huidige EU is dat we te lang hebben gewacht met ingrijpen, en meer regeringen zich vrij voelen het voorbeeld van Orban te volgen. Kijk maar naar wat er gebeurt in Polen. Ook dat moet een halt worden toegeroepen. Dit gaat niet om het afstraffen van Hongarije. Dit draait om de bescherming van de rechten van burgers, om de bescherming van onze Europese waarden. De regeringsleiders zijn nu aan zet en ik dring er op aan dat ze snel Hongarije en Polen helpen.”

Sinds het aantreden in 2010 van de Fidesz-partij in de Hongaarse regering hebben de rechterlijke macht, de persvrijheid en de fundamentele rechten van Hongaarse burgers het moeten ontgelden. Fidesz is in het Europees Parlement aangesloten bij de Europese Christendemocraten.

“Door middel van wetsaanpassingen, beleidsvoornemens en vriendjespolitiek is de Hongaarse rechtsstaat systematisch afgebroken. Daarvan is de Hongaarse burger de dupe,” aldus Sargentini.

Staes voegt toe: “Het argument dat een meerderheid van de Hongaren Orban steunt en dat Europa zich dus niet moet moeien, klopt om twee redenen niet. Eén: een meerderheid in een democratie betekent niet dat je de rechtsstaat buiten spel mag zetten en je wil opdringen. Twee: er stemden méér Hongaren (2.971.590 stemmen) net voor Orban dan wel (2.824.551  stemmen)  op een totaal van 5.796.141 uitgebrachte stemmen bij de laatste verkiezingen.”  

Staes: “Rechters zijn vervroegd met pensioen gestuurd en kregen, na gelijk te hebben gekregen van de EU-rechter, hun baan niet terug. EU-fondsen bedoeld voor het helpen van de Hongaarse burgers verdwenen in de zakken van Viktor Orban en consorten. Er wordt op grote schaal gesjoemeld met openbare aanbestedingen. En dit alles wetende dat Hongarije per hoofd van de bevolking bij de grootste subsidieontvangers van de EU behoort.”  

Onafhankelijke tv-zenders en kranten zijn opgekocht door zakenvrienden van Viktor Orban en veranderden in spreekbuizen van de partij. Sargentini: “De lijst van geweldplegingen tegen de rechtsstaat is inmiddels heel lang. Zorgelijk is dat die lijst alleen maar langer wordt zolang er niet wordt ingegrepen. In de afgelopen acht jaar heeft de ondemocratische handelwijze van de Hongaarse regering meer malen op de agenda van het Europees Parlement gestaan. De laatste druppel kwam vorig jaar toen Viktor Orban besloot zijn strijd tegen alles wat thuishoort in een gezonde democratie, uit te breiden naar NGOs en universiteiten. De strategie van de EVP om hen in hun fractie te houden en Orban zo bij te sturen heeft jammerlijk gefaald. Hopelijk trekken de sociaaldemocraten en liberalen er inzake Roemenië en Tsjechië hun lessen uit."

Sargentini: “Op agressieve toon en onder het mom van migratiebestrijding heeft de regering niet alleen feiten verdraaid en zijn daden geprobeerd te legitimeren, maar ook de aandacht proberen weg te nemen van het feit dat Hongarije verandert in een autoritair regime.”

Ook onder veel collega’s van Fidesz-partijgenoten verdween de stille hoop dat het wel goed zou komen. Europarlementsleden besloten toen dat actie noodzakelijk is en gaven de Parlementscommissie Burgerlijke Vrijheden het mandaat een rapport te schrijven met een artikel 7-procedure aanbeveling. Sargentini werd aangesteld als rapporteur.

Met deze opdracht op zak onderzocht Sargentini het afgelopen jaar uitvoerig of de rechtsstaat en democratie in Hongarije dusdanig zijn aangetast dat overgegaan moet worden tot ingrijpen. Hiervoor sprak zij in Brussel, Boedapest en Straatsburg met onder meer de Hongaarse overheid, academici, vertegenwoordigers van de Raad van Europa en het EU-agentschap voor Fundamentele Rechten. Uit haar analyse van diverse rapporten van internationale organisaties zoals de Raad van Europa, de Commissie van Venetië, de Verenigde Naties en OCSE/ODIHR (verkiezingswaarneming) en van de rechtspraak van het EU-hof en het hof in Straatsburg kan alleen maar geconcludeerd worden dat er sprake is van een duidelijk risico van een ernstige schending van de rechtsstaat, democratie en fundamentele rechten van burgers in Hongarije. Zij kreeg steun van vier parlementscommissies die de situatie in Hongarije vanuit hun eigen expertise hebben bekeken. In juni stemde ruim een meerderheid voor het rapport in de (hoofd)commissie Burgerlijke vrijheden.