Persberichten
Groene biotechnologie en populieren: dringend debat over VIB nodig
Het Vlaams Instituut Biotechnologie (VIB) financiert met publiek geld een politieke lobby op Europees niveau voor haar mede door multinationals gestuurd onderzoek. Europees parlementslid Bart Staes (Groen) roept vandaag per brief de academische en politieke wereld op om zich met wat meer realiteitszin en intellectuele eerlijkheid te buigen over de rol van het VIB, warvan het beheerscontract met de vlaamse overheid eind dit jaar afloopt: “Het is hoog tijd dat de academische wereld eens écht kijkt naar wat er gaande is en de juiste vragen stelt in plaats van louter promo-plaatjes van het steeds machtiger agrochemisch bedrijfsleven na te kwaken. Wat kost dat onderzoek naar groene biotechnologie in Vlaanderen? Wat levert het nu concreet op voor boeren en de samenleving als geheel? En ook, welk landbouwonderzoek vindt niet plaats?”
Staes vindt het tekenend dat het jaren na de befaamde patatten-oorlog in Wetteren, dezelfde activisten van het FLM zijn die het debat rond groene biotechnologie weer leven inblazen. Staes: “Ik ben het eens met hun oproep aan minister Schauvliege om die proef in Wetteren stop te zetten.Dit zijn valse oplossingen voor de toekomst en illustreren perfect hoe dit soort onderzoek geldverslindend is en nergens toe leidt.”
Eind november 2016 komt de Europese Commissie met een aangepaste beleidsnota inzake duurzame bio-energie, als onderdeel van het pakket hernieuwbare energie na 2020. Europese bossen en het gebruik van biomassa is goed voor ongeveer 13% van Europa’s totale CO2-uitstoot. En bio-energie is vandaag goed voor zo’n 60% van het totale gebruik van hernieuwbare energie.
Staes: “Maar als bomen aangepast worden om een ander soort lignine te bevatten dat omzetbaar is door bacteriën tot bio-ethanol, dan moeten we ons de vraag stellen of het sop de kolen waard is. Of er niet veel meer energie wordt ingestopt, dan er kan uitgehaald worden. Die gelden zouden beter ingezet worden om ander onderzoek te doen.
Staes: "Er kunnen ernstige vragen gesteld worden bij de keuzes die de Europese Commissie en een instituut als het VIB maken. Bekijken we de veldproef van populieren, aanvankelijk bedoeld voor de papierindustrie, intussen omgebogen naar ethanolproductie. De technologie zelf, waarbij bacteriën de lignine moeten omzetten in ethanol, staat nog in haar kinderschoenen en is zelfs twijfelachtig of die er ooit komt. Hout als biobrandstof is overigens geen goed idee. Bovendien zien we de productie binnenkort verschuiven naar de landen in het Zuiden, wat de druk op de gronden zal verhogen en ten nadele zal zijn van de voedselproductie aldaar.”.
VIB pleitte op 24 februari 2016 nog voor de versoepeling van de veiligheidsprocedure die de Europese voedselveiligheid autoriteit EFSA heeft uitgewerkt om de risico's van ggo-bomen in te schatten. Toch geeft het VIB in een bericht toe dat bomen erg veel interacties aangaan met hun omgeving. Bovendien hebben bomen een lange groeicyclus, waardoor de studie van langetermijngevolgen aan de hand van veldproeven bijzonder veel tijd vraagt. Dat zijn net argumenten om een grondige evaluatie net niet te verzwakken. Als ggo-bomen zouden worden toegelaten in de EU, is het net onontbeerlijk om een degelijke risico-inschatting te hebben. Het tegenovergestelde zou onbegrijpelijk zijn.
De wetenschappers van het VIB pleiten ervoor om het Europese democratisch model en de politieke beoordeling van veiligheidsrisico’s te vervangen door een technocratische beslissingsmethode. Het VIB voert aan dat Europa achterop hinkt in wereldwijde ggo-ontwikkelingen en pleit voor een meer “wetenschappelijk onderbouwd beslissingsproces”.
Staes: “Voor een wetenschappeljike instelling is dit een erg boude stelling, die meer past bij een lobby-organisatie. Politiek gaat over meer dan rationeel wetenschappelijke risico-analyses, waarvan de neutraliteit ook niet immer gegarandeerd is. Ook de sociaal-economische maatschappelijke kant van dit soort concrete dossiers spelen een rol. In het kader van de veldproef met ggo-bomen in Wetteren: die vormen vooral een socio-economisch probleem, aangezien de gevolgen van patenten en marktconcentratie bij een paar grote industriële spelers ook hier spelen. Vindt de academische wereld en de politiek het een goed idee om met pulieke middelen bij te dragen aan een verdere markt concentratie van onze energieproductie, naast het feit dat een aantal multinationals ook al de voedselketen in toenemende mate beheerst?”
Ook met betrekking tot energieproductie uit biomassa in Vlaanderen, stelde Groen-parlementslid Johan Danen deze zomer in verband met de herstart van de biomassacentrale van Langerlo: "Toen Open VLD-minister Bart Tommelein het overnam van Annemie Turtelboom heeft hij aangegeven dat de Vlaamse regering niet verder zou doen met grootschalige biomassa. Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten deed er nog een schepje bovenop. 'Miljardensubsidies voor biomassa zijn waanzin. Slecht voor de portermonnee en bedrog voor het milieu', verklaarde ze - terecht - op 30 april. Maar nu gebeurt het toch. De cruciale vraag is: heeft minister Tommelein onderzocht hoe te vermijden dat de centrale opnieuw voor biomassa wordt gebruikt?" Het investeren van onderzoeksgeld voor de productie van biomassa lijkt ook in de Vlaamse context een discutabele kwestie.
Debat over het VIB
Staes stuurt daarom vandaag een gemotiveerde brief naar de verschillende in het VIB participerende universiteiten alsook naar de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR), die veertig jaar geleden werd opgericht als een instelling van openbaar nut. De VLIR stelt op de website terecht dat “universiteiten integraal deel uitmaken van het bredere maatschappelijke weefsel en samen zoeken naar oplossingen voor de uitdagingen die ons allen aanbelangen”.
Staes: “Ik roep daarom de universitaire wereld op om eens écht en grondig te kijken naar wat er gaande is bij de financiering van Vlaams en Europees landbouwonderzoek. Het gaat hier over de steeds schever lopende verdeling van onderzoeksgelden en prioriteiten op het domein van landouw en voedselproductie. Net als nucleair onderzoek decennialang gigantische subsidies heeft opgeslorpt, mede ten koste van de ontwikkeling van duurzamere vormen van hernieuwbare energie, is dit ook het geval inzake groene biotechnologie.”
Voor Europees landbouwonderzoek in de biotechnologische sfeer zijn er al jaren stevige en steeds grotere subsidiepotten. Voor onderzoek naar meer duurzame, biologische landbouw zeer weinig. Dat was één van de uitkomsten van een wetenschappelijke studie die de Groene fractie in het Europees parlement een jaar geleden voorstelde (1).
Maar zoals bijvoorbeeld het werk van de voormalige VN-rapporteur voor het recht op voedsel prof. Olivier De Schutter heeft aangetoond ligt de oplossing voor het op duurzame wijze voeden van een groeiende bevolking en de strijd tegen honger niet in de dure en niet bewezen meer efficiënte genetisch gewijzigde gewassen. De mantra dat we “GGO’s nodig hebben om de wereld te voeden” is pertinente onzin en propaganda. Heel recent vergeleek de New York Times 20 jaar van biotechlandbouw in de VS met conventionele landbouw in Europa. Op het vlak van dé twee grote beloften van GGO’s - grotere oogsten én minder pesticiden-gebruik - maakte de biotech-sector deze niet waar (2).”
Staes: "Intussen worden er op allerlei niveaus elk jaar vele tientallen miljoenen euro uitgegeven zonder dat er ten eerste een goed overzicht bestaat waaraan precies. Dat is geen goed bestuur. Ten tweede: uit de data die wél beschikbaar zijn wordt het beeld dat we al hadden bevestigd: veel geld en aandacht gaan naar eenzijdig en duur hoogtechnologisch onderzoek, dat uiteindelijk leidt in de richting van verdere markt- en machtsconcentratie van de industriële landbouw, die op allerlei vlak in een dood lopend straatje zit. De ontwikkelde ggo’s eindigen bijna altijd als patenten in handen van machtige spelers."
Staes: “Ik roep daarom de universitaire wereld op om eens écht en grondig te kijken naar wat er gaande is bij de financiering van Vlaams en Europees onderzoek. Het gaat hier over de steeds schever lopende verdeling van onderzoeksgelden en prioriteiten. Net als nucleair onderzoek decennialang gigantische subsidies heeft opgeslorpt, mede ten koste van de ontwikkeling van duurzamere vormen van hernieuwbare energie, is dit ook het geval inzake groene biotechnologie.”
Staes: "Een gouden regel zegt dat als je wil weten waarom zaken zijn zoals ze zijn, je moet onderzoeken hoe de geldstromen lopen. Waar gaat al dat Europees onderzoeksgeld naartoe? Helpt de EU een transitie richting meer duurzaamheid te faciliteren? Of bestendigt ze met belastinggeld juist de verdere industrialisering en privatisering van de landbouw? Biotechnologie in de landbouw kostte al gigantisch veel geld, maakte de beloften niet waar en is geen duurzame oplossing maar eerder een symptoom van een ziek landbouwsysteem."
1) De studie ‘Research for Transition’ vindt u hier: http://www.bartstaes.be/nl-BE/artikel/publicaties/research-for-transition/26266
2) Uit New York Times (29/10/2016 ) ‘Doubts About the Promised Bounty of Genetically Modified Crops’: http://www.nytimes.com/2016/10/30/business/gmo-promise-falls-short.html?emc=edit_ta_20161030&nlid=59472631&ref=headline
www.groen.be
www.greens-efa.eu