Europese Unie kan nu mee schouders zetten onder internationaal tabaksbeleid

• 2016-06-07
• Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Gezondheid & consumenten Europa in de wereld

Een overgrote meerderheid van het Europese Parlement heeft vandaag het protocol van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO (internationale Kaderconventie voor Tabakscontrole) ter bestrijding van illegale handel in tabak goedgekeurd. Europees parlementslid Bart Staes (Groen): “Dit is zeer goed nieuws voor een meer effectieve, wereldwijde strijd tegen een zeer reëel probleem. De illegale verkoop van tabaksproducten maakt bijvoorbeeld dat meer jonge mensen goedkoper en vaak nog ongezondere sigaretten kunnen kopen.”   

Staes: “Tot nu toe hebben 17 landen het WHO-protocol geratificeerd en zijn er 40 landen nodig om het ook in werking te laten treden. De Europese Unie telt als één ondertekenaar en zal dus de 18de verdragspartner worden. De Europese ministers verenigd in de Europese Raad gaven hun goedkeuring in februari. Zij zullen het besluit van het EP formeel bekrachtigen en dan zal het worden gepubliceerd in het Europees publicatieblad, waar het na 20 dagen officieel geratificeerd zal zijn.”

Staes verduidelijkt: “Toch moeten de 28 Europese lidstaten het verdrag wel nog allemaal apart ratificeren. Tot nu deden slechts vijf lidstaten dat (Oostenrijk, Frankrijk, Portugal, Spanje en Letland). De Belgische regering zei wel dat men dit snel ter ratificatie aan het parlement wil voorleggen, maar deed dat voor zover ik weet nog niet. Het getreuzel van Europese landen is onbegrijpelijk, zeker gezien de ernst van dit probleem: jaarlijks 700.000 voortijdige sterfgevallen in de EU alleen al.”

Staes: “Het WHO-protocol is het meest geschikte instrument om de smokkel en illegale handel aan te pakken. Dit in combinatie met de onlangs in werking getreden nieuwe Europese tabakswetgeving, geeft het overheden en opsporingsdiensten de vereiste instrumenten om op te treden.”

Politieke gezien is dit zeer belangrijk omdat de Europese Commissie voor de zomer moet beslissen of de omstreden 'Philip Morris International agreement' moet worden verlengd of niet. Staes: “Het WHO-protocol (artikelen 8.2 en 8.12 ) stelt expliciet dat zulke overeenkomsten met tabaksbedrijven in conflict zijn met de doelstellingen van die internationale samenwerking. Het bepalen van bijvoorbeeld een track&trace systeem voor sigaretten mag niet afhangen van wat de tabaksindustrie wil. Het zou dus een zeer slecht signaal van de EU zijn als men de overeenkomst met Philip Morris zou verlengen.”

In maart gaf de plenaire vergadering van het EP nog eenzelfde advies aan de Europese Commissie. Een grote meerderheid van de Europese parlementsleden (1) vond toen dat het intussen controversiële akkoord met tabaksgigant Philip Morris International (PMI) niet vernieuwd, noch verlengd mocht worden (2). De resolutie was destijds mede ingediend door Staes: “Het was ook toen een belangrijk politiek signaal aan degenen binnen de Europese Commissie die de onderhandelingen met PMI wilden heropstarten. We sneden hiermee ook het intense gelobby van PMI de pas af. Gelukkig, want de EU moet geen totaal overbodige deals sluiten met bedrijven die zorgen voor jaarlijks 700.000 voortijdige sterfgevallen in de EU.”

Staes: 'Hoe je het draait of keert, er zijn ernstige twijfels bij de doeltreffendheid van het bestaande PMI-akkoord, dat de illegale handel in sigaretten volgens sommigen zou terugdringen. Er zijn geen data die dat verband aantonen. We weten intussen dat de enorme export van sigaretten uit de Verenigde Staten via de haven van Antwerpen vanaf het jaar 2000 op amper een jaar tijd met een miljard afnam! Die export bedroeg in 2001 nog maar een tiende van wat die in 1997 was geweest. De daling was dus logischerwijs geen gevolg van dat fameuze PMI-akkoord uit 2004, maar een direct gevolg van juridisch onderzoek door de Europese antifraudedienst OLAF en rechtszaak tegen PMI als gevolg daarvan. Veel van de via Antwerpen geïmporteerde sigaretten belandden uiteindelijk in illegale verkoopcircuits.'

(1) De resolutie haalde het toen met 414 stemmen voor, 214 tegen en 66 onthoudingen

(2) De overeenkomst tussen de EU en Philip Morris International (PMI) dateert van 2004 en was het gevolg van een rechtszaak die de EU in november 2000 aanspande tegen PMI, onder meer op basis van betrokkenheid bij de smokkel van sigaretten en witwaspraktijken. Die smokkel kost de Europese schatkisten jaarlijks zo'n 10 miljard euro aan gederfde inkomsten. Nadien volgden er vergelijkbare overeenkomsten met Japan Tobacco International (JTI) (2007), British American Tobacco (BAT) (2010) en Imperial Tobacco Limited (ITL) (2010). Het primaire doel van deze overeenkomsten was om illegale handel in tabaksproducten terug te dringen. Maar intussen is het akkoord achterhaald door bepaalde voorzieningen in de nieuwe EU-tabaksrichtlijn én de Internationale Kaderconventie voor Tabakscontrole van de Wereldgezondheidsorganisatie. De overeenkomst met PMI loopt in juli af en dus moet de EU beslissen of deze vernieuwd of verlengd zou worden. Ondanks het feit dat Philip Morris de EU-tabaksrichtlijn juridisch aanvecht, onderzoekt de Commissie nog altijd of het die overeenkomst met PMI inderdaad gaat verlengen.