Het traditionele lineaire economische model is gebaseerd op een patroon van 'neem-maak-consumeer-gooi weg'. Een circulaire economie is gebaseerd op hergebruik, herstel, renovatie en recyclage in een bijna compleet gesloten kringloop waar producten en hun materialen een hoge waarde hebben en behouden. Circulaire economie heeft zowel een milieu- als economische logica. Een circulaire economie ontlast het milieu met positieve effecten op ecosystemen, biodiversiteit en menselijke gezondheid. Daarnaast stellen we zo het aanbod van grondstoffen veilig, hetgeen niet onbelangrijk is in de wetenschap dat de EU momenteel de helft van zijn gebruikte grondstoffen moet importeren. Tegen 2030 zouden we via een uitbouw van circulaire economie de netto-uitgaven aan grondstoffen in de EU kunnen beperken met jaarlijks 600 miljard euro, wat uiteindelijk geschatte voordelen van 1800 miljard euro per jaar oplevert en 2 miljoen nieuwe jobs creëert.
De Europese Commissie stelt morgen (2 december 2015) het nieuwe pakket Circulaire Economie voor. Dit pakket werd reeds voorgesteld in juli 2014, maar werd onder het mom van "betere regelgeving" en "niet ambitieus genoeg" teruggetrokken. Daarop beloofde Commissaris Frans Timmermans bevoegd voor duurzaamheid, met een ambitieuzer voorstel terug te komen tegen eind 2015. Zowel milieuorganisaties als bedrijven toonden hun ongenoegen en ook de Europese groenen legden Timmermans het vuur aan de schenen. Begin 2015 zei Timmermans in een vergadering met de Europese groenen dat hij "hun ongelijk zou bewijzen" en met een heel ambitieus voorstel zou terugkomen dat de gehele kringloop zou omsluiten.
"Ondertussen bestudeerden we de eerste gelekte versie van het nieuwe pakket en kunnen we niet anders dan vaststellen dat Timmermans zich voor de kar laat spannen van "Business Europe". De lobbykoepel Business Europe vroeg namelijk aan Timmermans, nog voor het originele voorstel in 2014 er kwam, om het pakket af te schieten. Uiteindelijk kon hij niet anders dan met een nieuw pakket terugkomen, maar de schade is wel aangericht."
"Het nieuwe pakket klinkt geweldig en ziet er alomvattend uit wat betreft de productiezijde, maar het ontbreekt aan cruciale elementen die wel aanwezig waren in het oorspronkelijke teruggetrokken voorstel, zoals de doelstelling om grondstoffen 30% efficiënter te gebruiken in vergelijking met 2014 op EU niveau en dit op te volgen via het Europees Semester. Zolang circulaire economie niet bijdraagt tot een effectieve en absolute reductie van grondstoffengebruik/consumptie, en zolang het grondstoffengebruik niet geïntegreerd wordt in het meetinstrument waarmee Europese “jobs en groei” gemeten wordt (het Europees Semester), zal dit nieuwe voorstel ons helaas niet op het pad van duurzame ontwikkeling brengen."
"Meer zelfs, het initiatief “van afval tot energie” in het kader van de Energie Unie is heel verontrustend: onze economie heeft nood aan preventie door intelligent design, meer hergebruik en meer recyclage, niet aan meer verbranding."
Staes: "We zijn dan ook zeer bezorgd over het wetgevende voorstel rond de afvalzijde dat afgezwakt werd in vergelijking met wat de vorige Commissie voorstelde:
"De nieuwe acties aan productiezijde zijn onvoldoende om de tekortkomingen aan de afvalzijde op te vangen. Voorlopig wachten we nog even op de volledige inhoud van het Commissievoorstel, maar uit de gelekte teksten kunnen we nu al opmaken dat Timmermans geen woord houdt. Hij krijgt dus een dikke onvoldoende vanuit milieuperspectief en moet dringend zijn definitie van "ambitieus beleid" bijschaven."
Wie in dit verhaal wel ambitie heeft, is het Europees Parlement dat in juli 2015 een ambitieus rapport stemde.
Daarin stelt het Parlement voor:
1. Doelstellingen
Oud voorstel: Hergebruik- en recyclagedoelstelling voor huishoudelijk afval moet worden opgetrokken tot 70% tegen 2030.
Nieuw voorstel: Hergebruik- en recyclagedoelstelling voor huishoudelijk afval moet worden opgetrokken tot 65% tegen 2030.
2. Zeven lidstaten krijgen extra tijd
Oud voorstel: Alle lidstaten moeten dezelfde doelstelling halen
Nieuw voorstel: Zeven lidstaten (Estland, Griekenland, Kroatië, Letland, Malta, Roemenië en Slovakije) kunnen de vooropgestelde doelstelling met 5 jaar opschuiven. Wanneer ze uitstel vragen, moeten ze wel alle noodzakelijke maatregelen nemen om zich voor te bereiden op hergebruik en recyclage van huishoudelijk afval voor minstens 50% tegen 2025 en 60% tegen 2030. Pikant detail: die lidstaten zijn vandaag al verplicht (Waste Framework Directive 2008) om 50% doelstelling te halen in 2020! Dit nieuwe voorstel verzwakt dus zelfs de huidige, bestaande engagementen.
3. Berekenen van de doelstellingen
Oud voorstel: Voor de berekening van die recyclagedoelstelling wordt 2% tolerantie toegestaan.
Nieuw voorstel: Voor de berekening van die recyclagedoelstelling wordt 10% tolerantie toegestaan, wat de ambitie verder fnuikt.
4. Aparte ophaling bioafval
Oud voorstel: Om de besmetting van afvalmateriaal te beperken zullen lidstaten biologisch afval afzonderlijk ophalen tegen 2025.
Nieuw voorstel: Om de besmetting van afvalmateriaal te beperken zullen lidstaten biologisch afval afzonderlijk ophalen. Hier werd geen datum op geplakt.
5. Voedselverspilling
Oud voorstel: Voedselverspilling moet met minstens 30% gereduceerd worden tussen 2017 en 2025.
Nieuw voorstel: Lidstaten zullen de implementatie van hun maatregelen ter preventie van voedselverspilling monitoren en beoordelen door voedselverspilling te meten op basis van de afgesproken methodologie (geen doelstelling dus).
6. Storten
Oud voorstel Juli: Verbied storten van recycleerbaar huishoudelijk afval tegen 2030 (maximaal 5% van het niet-gevaarlijk huishoudelijk afval mag nog gestort worden)
Nieuw voorstel: Graduele beperking van het storten van huishoudelijk afval tot 10% tegen 2030
Een overzicht van het officiële discours van het nieuwe EU actieplan 2015. Actie rond de circulaire economie sluit nauw aan bij andere EU prioriteiten: jobs en groei, investeringsagenda, klimaat en energie, sociale agenda en industriële innovatie. Dit vraagt wel betrokkenheid van alle actoren (lidstaten, regio's, steden, bedrijven en burgers) op lange termijn. De circulaire economie moet zich ook wereldwijd ontwikkelen en de Agenda 2030 rond Duurzame Ontwikkeling en de G7 Alliantie rond Grondstoffen Efficiëntie zullen een rol spelen in deze transitie.
Wetgevende voorstellen over:
Het ontwikkelen van een strategische aanpak rond plastics en chemicaliën
Een groot initiatief om innovatieve projecten te financieren onder Horizon2020
Gerichte acties rond voedselverspilling, kritische grondstoffen (rauwe materialen), industrieel en mijnafval, consumptie, openbare aanbestedingen, enz.
1. Productie
2. Productie proces
2. Consumptie
3. Afvalbeheer
4. Van afval tot bron: de markt stimuleren rond secundaire grondstoffen en water hergebruik
5. Prioritaire sectoren
2. Voedselverspilling
Om lidstaten te helpen de doelstelling Duurzame Ontwikkeling rond voedselverspilling te halen en bijdragen van verschillende actoren in de voedselketen te maximaliseren zal de EC:
3. Kritische grondstoffen
4. Bouw- en afbraaksector
5. Biomassa en bio-gebaseerde producten
6. Innovatie, investeringen en andere horizontale maatregelen
7. Monitoren van vooruitgang