Winst voor Europese energiebedrijven via gratis verkregen CO2-emmisierechten (Schriftelijke Vraag E 0531/09)

• 2009-06-04
• Klimaat & energie Geldzaken & handel

Op 21 januari 2009 werd bekend dat de Belgische minister van Ondernemen, Vincent Van Quickenborne, niet akkoord gaat met de zogenaamde windfall profits van energiebedrijf Electrabel. Door het doorberekenen van gratis gekregen CO2-emissierechten in de prijzen aan klanten – burgers en bedrijven – in de periode 2005-2007 maakte Electrabel maar liefst 1,217 miljard euro winst. Van Quickenborne stelt dat gratis rechten niet mogen worden doorberekend omdat het reeds hoge energieprijzenverder omhoog stuwt. De Belgische spoorwegenmaatschappij NMBS onderneemt juridische stappen om 25 miljoen euro aan teveel betaalde energiekosten terug te krijgen van Electrabel. In het advies van de Belgische energieregulator CREG stelt men de grootgebruikers als de NMBS in het gelijk. De Belgische minister van Klimaat en Energie, Paul Magnette, heeft de CREG om een gedetailleerd plan gevraagd om de te veel betaalde bedragen te recupereren. CREG stelde reeds voor om de windfall profits van energieproducenten terug te vorderen via een speciale belasting. De kwestie van windfall profits speelt niet in België alleen maar ook in andere lidstaten. Een bekend voorbeeld is het Duitse energiebedrijf RWE. Dat verdiende in grosso modo dezelfde periode als Electrabel ruim 6 miljard euro.

1. Kan de Commissie een overzicht geven van de totale windfall profits die energiebedrijven in de EU hebben gemaakt door het doorberekenen van CO2-rechten?

2. Een van de voordelen van het creëren van een open energiemarkt is dat er een Europese level playing field voor energiebedrijven en het bedrijfsleven en consumenten ontstaat. Als blijkt dat in sommige lidstaten bedrijven wel extra moeten betalen voor hun energie als gevolg van de doorberekening van CO2-rechten, wat doet de Commissie dan om ervoor te zorgen dat er geen grote ongelijkheid bestaat wat betreft toegang tot energie voor het Europese bedrijfsleven?

3. De Europese regelgeving rond de veiling van CO2-rechten (ETS) heeft de mogelijkheid om rechten te veilen beperkt tot 2012 en daarmee het probleem rond windfall profits mede mogelijk gemaakt. Wat wil en kan de Commissie doen om deze schade voor bedrijven en consumenten te herstellen?

***

ANTWOORD VAN COMMISSARIS DIMAS (op 23 april 2009)

Het is de Commissie bekend dat energiebedrijven uitzonderlijke winsten („windfall profits”) hebben ontvangen, gedeeltelijk doordat in de eerste en de tweede verhandelingsperiode van het EU-emissie­handels­systeem (EHS) (respectievelijk lopend van 2005 tot 2007 en 2008 tot 2012) emissierechten gratis aan elektriciteitsproducenten zijn uitgereikt. Er zijn verscheidene studies gemaakt waarin een poging wordt gedaan die uitzonderlijke winsten te kwantificeren. In een studie van 2008 wordt gewag gemaakt van windfall profits van 23 tot 71 miljard euro in vijf lidstaten (Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië en Polen) gedurende de periode 2008 t/m 2012, waarin de verhandelde emissierechten 21 tot 32 euro/ton CO2 bedroegen. In een meer gedetailleerde, in opdracht van de Commissie uitgevoerde studie, wordt een theoretische en empirische analyse gemaakt en wordt een meer gedetailleerde raming gegeven.

In concurrerende markten, waarin de elektriciteitstarieven de kosten van de elektriciteitproductie weerspiegelen, moet de consument voor de CO2-uitstootkosten betalen en kunnen de elektriciteitsproducenten dergelijke kosten volledig of grotendeels doorberekenen aan de gebruikers op dezelfde wijze als de andere kosten voor de elektriciteitsproductie. Wanneer elektriciteitsproducenten kosteloos uitstootvergunningen kunnen krijgen, is het voor die producenten in economische zin rationeel om de opportuniteitskosten van die vergunningen in hun elektriciteitstarieven op te nemen. In bepaalde lidstaten overwegen de nationale autoriteiten maatregelen te treffen die het mogelijk maken de door de elektriciteitsproducenten op kosten van de consument gemaakte windfall profits te recupererend, bijvoorbeeld via speciale heffingen.

In december 2008 zijn de Raad en het Europees Parlement het eens geworden over een voorstel van de Commissie om het huidige emissiehandelssysteem van de EU te herzien. Een van de belangrijkste gevolgen daarvan is dat het beginsel van een volledige veiling voor de gehele energie­productie­sector van kracht wordt met ingang van 2013, hoewel de lidstaten een tijdelijke en gedeeltelijke afwijking van dit beginsel kunnen aanvragen wanneer aan een aantal strikte voorwaarden is voldaan. Naar verwachting zal dit nieuwe regelgevingskader de kosten voor de consument, die al betaalt voor de koolstofuitstoot, niet vergroten, maar zullen windfall profits in de toekomst niet langer winsten opleveren voor de elektriciteitsproducenten, maar kunnen worden gebruikt voor klimaatgerelateerde doeleinden.