Waar de banken zeven hoofdzonden begaan

• 2013-04-17
• Geldzaken & handel

Dat belastingparadijzen voor vele samenlevingen een kankergezwel zijn, dat weten ze in ontwikkelingslanden al lang. Door de 'financiële dienstverlening' van offshorecentra verdwijnt daar al vele jaren meer kapitaal dan dat er aan hulpgelden binnenkomt. Nu de economische crisis steeds meer Europese landen diep raakt (en dankzij Offshore Leaks) wordt steeds meer Europeanen duidelijk dat belastingparadijzen ook bij ons als betonrot aan de stabiliteit van de samenleving vreten. Meer nog, ze zijn een van de oorzaken van het ontstaan van de financiële crisis en het bestendigen ervan. Dus dat Groen en Ecolo vragen om Michel Tilmant te vervangen als vertegenwoordiger van de Belgische regering bij BNP Paribas is geen populistische oprisping.

Immers, de naam Tilmant duikt op in de database van Offshore Leaks, als voormalig topman bij de ING groep. Uit ons dossier "De zeven hoofdzonden van banken", blijkt dat BNP Paribas (net als andere Belgische banken) stevig verankerd is in vele offshorecentra. Ook blijkt dat de Belgische autoriteiten tot nu toe geen gebruik maakten van hun forse kapitaalparticipaties in BNP Paribas, KBC, Dexia SA en Belfius om de vier banken te dwingen hun filialen in belastingparadijzen te sluiten. Anders gezegd: ondanks de directe participatie van de Belgische overheid in de banken, lijkt het beleid vooral te bestaan uit 'business as usual' en blijft er mist hangen. De enige remedie is maximale transparantie, dus hier ligt een mooie taak voor sp.a.

Kunst van het verhullen

Banken zijn de belangrijkste gebruikers van belastingparadijzen. De essentie van een belastingparadijs is de kunst van het verhullen. Het gebrek aan transparantie van belastingparadijzen biedt de banken de mogelijkheid om van drie belangrijke voordelen te profiteren.

Het eerste voordeel is van regelgevende aard: belastingparadijzen geven banken de mogelijkheid speculatieve activiteiten uit te voeren zonder zich te houden aan de regels van verantwoord bankieren die in andere landen gelden. De banken houden bijvoorbeeld onderdelen van hun bedrijf buiten de balans aan wie ze hun dubieuze vorderingen doorverkopen. Dit is een hoofdoorzaak voor het ontstaan van de financiële crisis. In de jaren voor het uitbreken van de crisis in 2008, verhuisden de banken naar schatting 5.200 miljard dollar aan activa van hun balans naar offshore schermbedrijfjes. De reden: de regelgeving omtrent kapitaalvereisten te slim af zijn, waardoor ze hun hefboom maximaal konden inzetten en winsten konden vergroten.

Banken brachten massaal bedrijfskredieten onder in special purpose vehicles (spv), bedrijfjes die buiten de balans van de banken konden opereren. Toen de financiële crisis in 2008 toesloeg, slaagden die 'buitenbalansdochters' (zoals Scaldis, het vehikel van Fortis) er niet meer in om zich te herfinancieren, omdat investeerders weigerden hun geld nog in banken en hun dochters te steken. En dus kwamen banken in problemen.

Het tweede voordeel van belastingparadijzen zijn de lage belastingen en soms het volledig ontbreken van belastingen, dit in combinatie met anonimiteit. De banken gebruiken belastingparadijzen om minder belasting te betalen, discreet het erfgoed van hun vermogende klanten te laten aangroeien, de salarissen van hun managers met een hoog inkomen belastingvrij te beheren, of zelfs om multinationals belastingontwijking aan te bieden. BNP Paribas maakt sinds 2005 gebruik van de Luxemburgse wetgeving om voor haar welgestelde klanten een deel van hun spaargeld aan de belasting te onttrekken. ING heeft tussen 2007 en 2010 bijna 30 miljoen euro aan Nederlandse btw-afdrachten ontlopen door bepaalde contracten via Zwitserland te laten lopen.

Tot slot, geven offshorecentra banken de ruimte om criminele activiteiten te faciliteren: de rechterlijke macht weigert in dergelijke gebieden minder strenge regels toe dan elders en weigert meestal mee te werken met de autoriteiten van andere landen. Een Amerikaanse senaatsverslag uit 2012 laat zien hoe HSBC het witwassen van drugsgelden voor Mexicaanse kartels faciliteerde. De Mexicaanse tak van HSBC zou op de Kaaiman Eilanden bijna 50.000 rekeningen hebben geopend voor klanten, gelieerd aan de georganiseerde misdaad.

Onderlinge wantrouwen

Grote Europese banken zoals BNP Paribas, HSBC, Banco Santander en Barclays werkten mee met het wegsluizen van geld van corrupte leiders in Afrika en Centraal-Azië.De offshorecentra zijn een blijvende bron van financiële instabiliteit. Het stimuleert de banken nog steeds om hun buitensporige risico's in deze geheime rechtsgebieden te verbergen. En dit versterkt weer het onderlinge wantrouwen tussen de banken, hetgeen in tijden van crisis ontaardt in paniek. Dit is ook in 2008 gebeurd: de Europese banken waren terughoudend om elkaar geld te lenen waardoor de Europese Centrale Bank (ECB) grootschalig leningen moest verstrekken.

De oplossing voor dit alles: maximale transparantie en dus het opheffen van belastingparadijzen.

Bart Staes
Europarlementslid Groen