AA
Verover de EU terug op de Europese Tina’s

Op 13 september 2017 zal Jean-Claude Juncker als voorzitter van de Europese Commissie zijn voorlaatste “State of the Union” voorlezen in het Europees Parlement. Helaas weten we nu al dat het voor het derde jaar op rij een non-event, mogelijk zelfs een schertsvertoning wordt. Hoezo? Juncker zal toch naar verwachting zijn eigen scenario voor de toekomst van de EU voorstellen? Dit nadat hij in maart 2017 al vijf mogelijke - inspiratieloze en tekortschietende - scenario’s had voorgesteld. We weten nu al: Juncker’s scenario wordt too little, too late.

Existentiële crisis

Vooreerst: waarom 3 jaar wachten als je bij je aantreden in 2014 zélf verkondigt dat dit voor de EU «de vijf jaar van de laatste kans zijn»? Het klopt dat de EU de laatste jaren in zwaar weer verkeerde en zelfs een existentiële crisis moest trotseren. Juncker had daar zogezegd de handen vol aan. Het punt is echter dat Juncker en zijn politieke familie en vriendjes door het beleid van de laatste decennia net mede oorzaak van die Europese existentiële crisis zijn.

Juncker zal in zijn speech ongetwijfeld blijmoedig verwijzen naar de glanzende macro-economische cijfers. Die moeten aantonen dat de EU uit het economische dal is gekropen. Dat is precies deel van het probleem. Het is immers de visie van een zelfgenoegzame, rijke, bevoorrechte Noordwest-Europese elite. Men zwijgt zedig over de mensonterende armoede en wanhoop in Griekenland en andere lidstaten in het Zuiden en het Oosten van onze unie. Overal in Europa worden bejaarden afgeknepen en het overleven moeilijker gemaakt. Er is de gigantische en uitzichtloze jeugdwerkloosheid. Mensen worden door banken uit hun huizen gezet. Vluchtelingen worden als gevaarlijke beesten behandeld. Arbeidsmigranten die destijds dankzij onze werkgevers massaal hierheen werden gehaald, worden generaties later vanwege hun religie beschouwd als niet volwaardige Europeanen en zij krijgen de schuld van een niet gelukte integratie.

Stabiliteit

Europa drijft steeds verder af van wat het ooit in essentie was: een  vredesproject met humanitaire waarden. Als we Juncker en co hun goesting laten doen wordt er straks alleen maar ingezet op (schijn)veiligheid, repressie, het tegenhouden van vluchtelingen, het overmatig investeren in defensie- en observatietechnologie. Of het versneld afsluiten van bilaterale handelsakkoorden, van het soort dat bijdroeg aan een verschroeiende globalisering, waarvan Junckers Europese Commissie dit voorjaar eindelijk erkende dat die globalisering ook voor fikse problemen zorgt.

Dat er vele radicaal andere beleidsopties bestaan en mogelijk zijn, komt in de neoliberale psyche van Juncker eenvoudigweg niet op. “Wij zorgen voor stabiliteit”, heet dat dan in goede christendemocratische traditie. “Stabiliteit, zei u?” Voor wie de realiteit wil zien: de EU zit in een diepe, wraakroepende morele en sociaal-economische crisis. De rafelranden van Europa staan in brand. En wat is ons antwoord? Migratie management. Lees: allerlei soorten van muren bouwen, fysieke, militaire en technologische. En er is nog niet eens het begin van een reflectie over op welke wijze we in Europa (en andere westerse landen) bijdragen aan de Afrikaanse exodus. Ons ontwikkelingsbeleid staat haaks op ons handels-, landbouw-, visserij-, en fiscaal beleid. Hoeft het ons dan te verwonderen dat jonge mensen uit gebrek aan hoop proberen weg te vluchten van het Afrikaanse continent?

Archtitecten van de crises

Teveel Europees victoriegekraai is dus totaal misplaatst. Grosso modo, behoudens misschien wat institutionele hervormingen, staan Juncker en co voor de status quo. En daar zullen ze geen sikkepit aan veranderen. Teveel en te lang politieke macht leidt tot aderverkalking, geestelijke armoede en visieloos beleid.

Heel concreet, Juncker en de zijnen stonden en staan voor een beleid van fiscale competitie tussen landen. Ze bouwden mee aan het creëren van de facto belastingparadijzen in de EU. Ze gaven douceurtjes aan multinationals en legden door vérgaande deregulering van de financiële sector in de jaren negentig - helaas met steun van de sociaal-democraten - de bouwstenen voor de financieel-economische crisis die begon in 2007. De slagschaduw van de Europese Volkspartij zijn de eurosceptici à la Farage en Le Pen. 

Zuurstof

Het besef dat er iets moet gebeuren is intussen gelukkig wel aanwezig in de "Brusselse bubbel”. Daar was de Brexit wél een voldoende wake up call voor. Maar of dat ook zal leiden tot de juiste politieke actie, daarvoor zal moeten worden gestreden, binnen én buiten de politieke arena. Dan luister ik ter inspiratie liever naar de civiele samenleving, naar mensen met echt vernieuwende en transformatorische ideeën over de toekomst van de EU.

Zo hield Diem25, de nieuwe politieke beweging rond Yannis Varoufakis, voormalig Grieks minister van Financiën, dit weekend een inspirerende bijeenkomst in het Brusselse Bozar onder de naam “De real State of the Union”. De ideeën die er werden geventileerd geven zuurstof. En dat heeft het Europees debat zo hard nodig. Dat debat valt de laatste jaren immers in grofweg twee kampen uiteen. Ofwel de status quo, de Europese versie van de Europese Tina’s (There is no alternative) als Juncker, Merkel, Michel, Verhofstadt, Dijsselbloem en Rutte. Ofwel de slopers uit het kamp van de Wildersen, Le Pens, Farages, Orbans: degenen die de nationalistische trom roeren om zogezegd de macht terug uit Brussel te halen, maar in feite op Trumpiaanse wijze alle humane waarden waar de EU voor staat zo snel mogelijk bij het grof vuil willen zetten. Alle verworvenheden op het vlak van vrede, ecologische en ja ook, sociale bescherming moeten snel overboord.

Green New Deal

Er werden in Bozar door vele sprekers interessante analyses gemaakt en oplossingen aangereikt, die in alle bescheidenheid sterk overeenkomen met de analyses en oplossingen die ikzelf en de Europese Groenen al vele jaren verkondigen. Concreet? Zo wil Diem25 in 2019 naar de Europese kiezer stappen met een plan voor een Europese Green New Deal. Dat is precies waarmee de Groenen in 2009 Europees campagne voerden.

In plaats van steeds weer miljarden belastinggeld in casinobanken te pompen, in plaats van een falend besparingsbeleid, waar miljoenen Europese burgers slachtoffer van worden en waardoor eurosceptici blijven groeien als paddestoelen op een mestvaalt, moeten we de verbeelding aan de macht laten. De EU moet een groen investeringspact sluiten, grootschalige investeringen in een energie-infrastructuur doorheen heel Europa om een gezamenlijke duurzame energievoorziening te bouwen. En ja, dit alles kan ook gefinancierd worden. Ook daar liggen de plannen voor het grijpen.    

Legitimiteit is zoek

Dat Diem25 onze ideeën recylcleert is positief. Hoe meer progressieve krachten ons Europees project kunnen herveroveren op de neoliberale Taliban in Brussel en enkele hoofdsteden en op nationalistische egoïstische nationalisten in Budapest of Warschau, hoe beter. 

Want de opluchting in Brusselse elites na de “electorale nederlagen” van Wilders en Le Pen is begrijpelijk , maar ook misplaatst. De eurosceptische populisten krijgen wél de stem van miljoenen Europese burgers. De oorzaken van deze anti-Europa stem zijn zo langzamerhand wel bekend en zullen niet verdwijnen door meer van hetzelfde.

Als de EU niet zorgt voor een écht Europees sociaal beleid, voor meer jobs voor jongeren, voor een echt duurzaam landbouwbeleid waarin boeren kunnen overleven door op ecologisch verantwoorde wijze te produceren, voor meer fiscale rechtvaardigheid, voor een effectieve strijd tegen belastingparadijzen, voor een duurzaam Europees energiebeleid, voor méér democratische controle op het Europees beleid, ... dan brokkelt de legitimiteit van de EU verder af. 

Neoliberale eenheidsworst

In de vijf mogelijke en vage toekomstscenario’s voor de Europese Unie, vergeet Juncker helaas opnieuw de mensen, de Europese burgers en de nood aan democratische vernieuwing en innovatie. Bij de geschetste opties ontbreekt tevens een breuk met het doorgeslagen marktdenken. De zogenaamde Europese neoliberale eenheidsworst, de pensée unique, is nog steeds alomtegenwoordig, ondanks het grote falen van dit model. Dat zien we dagelijks om ons heen.

De Groenen waren niet te spreken over de vijf toekomstscenario’s van Juncker. Geen enkele van die scenario’s raakt écht aan de kern over de groeiende ontevredenheid over de EU. Wat Juncker voorstelde, is wat Albert Einstein zei: de problemen oplossen met hetzelfde denken dat die problemen heeft veroorzaakt. Of zoals iemand van Diem25 mooi opmerkte: in de politieke geschiedenis is de leus “No taxation without representation” wellicht de meest bekende. Voor de EU zou moeten gelden “No austerity without accountability” (Geen besparingsbeleid zonder verantwoording).  

Ons zesde scenario

In ons zesde scenario staan waarden als duurzaamheid, transparantie, vrijheid, democratie, solidariteit en mensenrechten centraal. Tegen 2025 wordt er iets gedaan aan de verlammende werking van stemmen bij unanimiteit, het bestuur van de eurozone wordt democratischer en transparanter en geleid door een eurocommissaris. Het rigide besparingsbeleid is verlaten en er wordt geïnvesteerd in een pan-Europese duurzame energieproductie. Er komt een fiscale (één vennootschapsbelasting in hele EU) en sociale harmonisering (een Europees minimumloon en werkloosheidssysteem) in Europa en op nationaal niveau gaan de verkiezingscampagnes steeds meer over Europese thema’s.

Europese burgers kunnen er door strengere regels op vertrouwen dat belangenvermenging wordt voorkomen, de lobby-invloeden worden ingeperkt, en het hervormde burgerinitiatief (ECI) maakt dat burgers meer inspraak kunnen hebben in Europese besluitvorming. Er wordt verder gewerkt aan het betrekken van verschillende besluitvormingsniveaus (lokaal, regionaal, nationaal) om burgers inzicht en inspraak te garanderen. Zo groeit de betrokkenheid van mensen bij de EU in plaats van de groeiende vervreemding. In internationaal opzicht neemt de EU weer een rol op als motor van vrede en conflictpreventie door beleidsdomeinen als handel en landbouw meer coherent te maken, door een buitenlands en veiligheidsbeleid beter op elkaar af te stemmen. Er is weer plaats voor conflicten voorkomen, conflicten beheersen en conflicten oplossen via diplomatieke weg.

 

Want ook al ruikt het in Europa al bijna tien jaar naar crisis en zit er te veel scheef binnen de EU, er mag inderdaad weer gedroomd worden.


Bart Staes

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?