AA
Moeder Aarde heeft geen bankrekening

Het was in de voorlaatste werkweek voor het zomerverlof dat ik nog eens verrast werd, aangenaam welteverstaan. Dat is in het cynische, jachtige bedrijf dat de politiek soms kan zijn, iets om even bij stil te staan. Zeker nu het politieke bedrijf even een aantal versnellingen lager draait. Degene die mij en mijn groene collega's verraste, was nog wel de Duitser Günther Oettinger, Europees Commissaris voor Energie. Het gebeurde op 7 juli tijdens de plenaire zitting in Straatsburg. Hij sprak alsof hij het groene licht had gezien.

Die dag stond een thema op de agenda waar enkele parlementsleden - waaronder mezelf - zich sinds begin mei mee bezighouden: de (on)veiligheid en potentiële risico's van de offshore industrie in Europese wateren. Dit uiteraard naar aanleiding van het ecologische, sociale en economische drama dat zich afspeelt in de Golf van Mexico. Oettinger zou een verklaring afleggen over het onderzoek dat zijn diensten gedurende twee maanden hadden gedaan naar de vraag of de Europese regelgeving rond de offshore industrie wel waterdicht genoeg was om olierampen te voorkomen en in geval van een ongeluk de schade zoveel mogelijk te beperken. Ook ging men na of wettelijk geregeld is wie financieel opdraait voor de schade na een olieramp.

De vorige verklaringen die de energiecommissaris aflegde en uitstuurde, alsook de informele gesprekken die we met zijn kabinet hadden, stelden ons niet bepaald gerust. De signalen die we kregen kwamen hier op neer: er is voldoende Europese regelgeving, de risico's die we lopen zijn niet zo groot als in de VS of elders en de lidstaten hebben weinig zin in nieuwe strenge wetten en procedures. De teneur was er eentje van "We willen toch dat de oliebedrijven zaken kunnen blijven doen? We willen toch niet dat bedrijven als BP failliet gaan?"

Dat was best beangstigend, want het wees op exact dezelfde fenomenen die we sinds 2008 opmerken in de financiële sector. Hoewel de grote financiële instellingen met hun roekeloze winstijver bijna de wereldeconomie naar de afgrond brachten, kwam er hevig verzet en een virulente lobby tegen strengere regels voor speculerende banken. Dit ondanks het feit dat er duizenden miljarden euro overheidsgeld naar Wall Street en andere financiële centra vloeiden. De banken waren simpelweg 'too big too fail' . Hetzelfde leek te gelden voor de energiesector: de centrale rol van enkele energiegiganten is zo enorm, dat ze systeembedrijven zijn geworden. We kunnen niet zonder, ook zij zijn 'too big to fail' .

Natuurlijk zijn er talloze alternatieven op beide fronten. Er bestaan kleinere banken als Triodos, die hun dienstverlening aan de reële economie, hun verantwoordelijkheid ten aanzien van mens en milieu nog wel serieus nemen én daar ook goede bedrijfsresultaten mee boeken. Ook op het vlak van energievoorziening zijn er wereldwijd kleine revoluties aan de gang. Ondanks het cynisme van bedrijven als Shell en BP en de lobby van de oliebusiness, nemen de investeringen in alternatieve energiebronnen toe. Onze energievoorziening moet steeds minder komen van puissant rijke en corrumperende energiegiganten, die hun milieukosten afwentelen op de gemeenschap, en steeds meer van onder andere een beter controleerbare, decentrale en meer democratische energieopwekking. Juist daarom geloof ik zo sterk in bedrijven als Ecopower.
Het falen van banken of energiebedrijven mag niet afgewenteld worden op samenlevingen en onze collectieve ecosystemen. Want dat is wat er voortdurend gebeurt: winsten voor enkele bedrijven, hun bestuurders en aandeelhouders en de (maatschappelijke) kosten voor de rest.

Deze zomer zullen de VN een studie van het Britse Trucost publiceren waaruit blijkt dat de 3000 grootste bedrijven een derde minder winst zouden maken als de milieukosten in rekening zouden worden gebracht. De geschatte schade voor het milieu bedroeg in 2008 niet minder dan 2200 miljard dollar. " We moeten naar een compleet nieuw paradigma, waarbij de externe kosten van landbouw, transport en industrie worden doorberekend ," aldus Richard Mattison van Trucost. Maar het probleem is nog groter dan de winstrekening voor bedrijven. Mattison: " Of zij wel of niet de milieukosten zullen betalen hangt af van of beleidsmakers wel of niet het principe van 'de vervuiler betaalt' zullen toepassen. We zouden manieren moeten vinden om het systeem te repareren, in plaats van te wachten tot de economie zich aanpast. Het voortdurend inefficiënt gebruik van grondstoffen en vervuiling zal uiteindelijk een grote impact hebben op nationale economieën en het zal heel lastig worden voor overheden om dat te fixen. "

Dit is een centraal punt: de regering Obama vordert wel miljarden dollars terug van BP om de ergste rotzooi op te ruimen en vissers schadeloos te stellen. Maar intussen zijn vele duizenden mensen depressief en is de ecologische waarde en de biodiversiteit in een waardevol gebied als de Golf van Mexico ernstig aangetast.
Moeder Aarde heeft geen bankrekening: wat kapot wordt gemaakt valt niet met geld te repareren.

We moeten dus fundamenteel meer rekening houden met de grenzen van mens en milieu. En in relatie tot de offshore industrie betekent dat bijvoorbeeld een publiek politiek debat over waar we de grens trekken als het gaat over het in de diepe zeeën boren naar olie en gas. Is dat 1000 meter? 2000? 3000? Wie het weet mag het zeggen. Maar het uitgangspunt dat alles moet kunnen om maar olie uit de zeebodem te zuigen, dat uitgangspunt moet overboord.

Dat alles vereist uiteindelijk wel politieke keuzes en een paradigmawissel. Verandering komt niet plots uit de hemel op onze hoofden neergedaald, het paradigma is nu al aan het verschuiven. Waar amper tien jaar geleden groene politieke partijen nog meewarig werden aangestaard als het ging om duurzame energie, is het inzetten op hernieuwbare energie nu een vaste waarde in het internationale politieke discours. Het is een bekende boutade: je kunt wel gelijk hebben, maar je moet het ook krijgen. Wel, we zullen het krijgen. Het is een kwestie van geduld en politieke en maatschappelijke actie.

En nu terug naar Oettinger en de olieboorplatforms. Een voorbeeld van de schuivende paradigma's kwam tot uiting in de speech van Oettinger voor het EP: " Oil exploration and extraction - risks, liability and regulation ". Toen we lazen wat Oettinger zou verklaren, dachten we even dat hij en zijn, kabinetsleden last van de hitte hadden gekregen of een nacht dobberend in de Golf van Mexico hadden doorgebracht en zo het groene licht hadden gezien. Hoe dan ook, Oettinger zei wat hij zei en pleitte voor het omschakelen naar duurzame energie en het afbouwen van olieafhankelijkheid. Ons van tevoren geschreven kritische persbericht kon de prullenbak in. En in mijn toespraak kon ik Oettinger alleen maar prijzen over zoveel inzicht. Zo zei de Duitse energiecommissaris de volgende zaken:
" Over veiligheid kan niet onderhandeld worden. Bedrijven zijn daar 100 % voor verantwoordelijk ".
" We onderzoeken hoe we een vreselijk incident zoals in de Golf van Mexico kunnen omdraaien in een opportuniteit voor letterlijk 'untapped waters' door de hernieuwbare oceaanenergie te gaan gebruiken ."
" De wetgeving rond de milieu aansprakelijkheid, op basis van het principe van het principe 'de vervuiler betaalt', moet duidelijker en actueler worden. We zullen de komende maanden met wetgevende voorstellen komen."
"In de huidige omstandigheden zouden verantwoordelijke overheden nieuwe vergunningen voor diepzee exploitatie best bevriezen. Een de facto moratorium dus."
"We moeten de transparantie rond de veiligheidscultuur van energiebedrijven vergroten alsook de waakzaamheid van publieke overheden die de industrie controleren. Burgers hebben recht op informatie en transparantie, het is bovendien een krachtig wapen voor preventie."

Mij koesterend in de zomerzon en in de zekerheid dat de paradigmawissel er sowieso zal komen - het is een kwestie van tijd - wens ik u een inspirerende en ontspannende vakantie. Mijn ploeg en ik gaan het de komende weken wat rustiger aan doen en met de batterijen helemaal opgeladen zijn we er opnieuw op 30 augustus.


Bart Staes

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?