Krokodillentranen voor de Panama Papers

• 2016-04-14
• Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Geldzaken & handel Europa in de wereld

Politici die nu hun verontwaardiging over de Panama Papers uitschreeuwen of om onderzoekscommissies vragen, zingen maar beter een toontje lager. Het wordt hoog tijd dat ze hun daden op hun woorden afstemmen, zeggen Bart Staes en Philippe Lamberts.

Sommige collega's in het Europees Parlement leken tot tranen geroerd over 'de schandalige onthullingen in de Panama Papers' (DS 13 april) . Die onthullingen kwamen uit de pennen van al die dappere journalisten, die dankzij de lekken van een nog moediger klokkenluider wereldwijd konden samenwerken. Ze ploegden zich door een container aan documenten, om een licht te laten schijnen op wat 's werelds elite liever duister hield: haar niet belaste kapitaal. 'We weten al lang dat dit gebeurt', zei Duits parlementslid Bernd Lucke van de Europese Conservatieven, waartoe ook de N-VA behoort. 'Waarom riepen we dit niet eerder een halt toe? Dat is het echte schandaal.'

Spreek voor uzelf, mijnheer Lucke. Wij zijn het beu te horen dat dé politiek niets doet. Al jaren voeren de groenen een politiek gevecht voor meer transparantie in de financiële sector, voor het breken van de macht van 'too big to fail'-systeembanken en voor het opdoeken van belastingparadijzen. Het zijn de traditionele politieke families en zeker ook Luckes vriendjes van de Britse Conservatieven die de macht hadden om dit alles fundamenteel bij te sturen, maar dat niet deden. En nu maar krokodillentranen plengen over de Panama Papers. Om vervolgens verbaasd te zijn over waar dat virulente euroscepticisme vandaan komt?

Klokkenluider met het mes in de rug

We hebben hemel en aarde moeten bewegen om een parlementaire onderzoekscommissie te krijgen na LuxLeaks. Het werd uiteindelijk een TAXE-commissie met minder onderzoeksbevoegdheden. Daarom wachten we nog steeds op een deel van de gevraagde documentatie aan de lidstaten en de Europese Commissie. Terwijl anderen roepen dat we nu wel een onderzoekscommissie over de Panama Papers moeten oprichten, stuurden wij al een week geleden een voorstel van onderzoeksmandaat voor zo'n commissie naar de andere politieke groepen.

Sterker nog, het is uitgerekend centrumrechts dat vandaag de richtlijn over bedrijfsgeheimen wil goedkeuren. De Commissie lanceerde dit voorstel in 2012 om bedrijfsinformatie beter te beschermen tegen spionage en lekken. En het is deze wet die klokkenluiders en journalisten van toekomstige Panama Papers het leven zuur zal maken en blootstellen aan strafrechtelijke vervolging. Door die wet kan een klokkenluider straks géén bedrijfsinformatie openbaren zonder vervolging te riskeren, tenzij die kan bewijzen dat het over illegale activiteiten gaat. Maar veel informatie van LuxLeaks, SwissLeaks of de Panama Papers gaat niet over illegale activiteiten, wel over immorele.

Na een hevig politiek gevecht werd de zogeheten uitzonderingsclausule voor klokkenluiders wat opgesmukt. Maar in onvoldoende mate. Daarom pleiten we vandaag in de plenaire zitting voor een uitstel van stemming. Net als klokkenluider Antoine Deltour en journalist Edouard Perrin dat doen. Beiden lagen aan de basis van het LuxLeaks-schandaal. Beiden werden aangeklaagd. Hun proces, waar ze tot vijf jaar cel riskeren, start op 26 april in Luxemburg. Als we de richtlijn goedkeuren steken we Deltour en Perrin een mes in de rug. Europa heeft nood aan een sterke wettelijke klokkenluidersbescherming. Pas als dit geregeld is, kunnen we verder praten over een aangepaste richtlijn voor bedrijfsgeheimen.

De taart in een Panamese koelkast

Toch heeft Europarlementslid Lucke een punt. De krokodillentranen over de vaststelling dat er duizenden miljarden euro's via ingenieuze constructies weggestoken worden in belastingparadijzen die grote maatschappelijke schade aanrichten, zijn niet oprecht.

Dit alles was al jaren bekend. En het werd door elites allerhande steeds weggewuifd als een normaal aspect van globalisering en fiscale optimalisatie.

Tien jaar geleden werd in het Belgische parlement de omvang ervan duidelijk. In de parlementaire hoorzitting 'De rol van de belastingparadijzen in een geglobaliseerde economie' van 8 juni 2006 gaf Bruno Gurtner, econoom bij de ngo Swiss Coalition, inzicht in de schaal van de offshore-industrie: 'Nog geen twintig jaar geleden waren er een twaalftal offshorecentra, vandaag bijna tachtig. In die centra zijn 3 miljoen ondernemingen gevestigd en elk jaar komen er zo'n 150.000 bij. De helft van alle financiële transacties vindt plaats in die centra, en dat verklaart waarom ze zo belangrijk zijn voor de wereldeconomie. Het door de offshore-centra beheerde kapitaal heeft een waarde van elfduizend miljard dollar.' Dat is ongeveer drie keer de totale staatsschuld van alle Europese landen.

Hoe zou de wereld eruitzien als we een deel van dat bedrag investeren in onderwijs? En een tiende ervan in onderzoek en ontwikkeling van duurzame energie? Of in publieke infrastructuur en openbaar vervoer?

Telkens als wij pleiten voor méér investeringen door overheden in onderwijs en cultuur, voor duurzame economische sectoren, voor groene jobs, voor het behouden van sociale bescherming zeggen liberalen en conservatieven dat je eerst een taart moet bakken vooraleer je ze kunt verdelen. Het probleem is dat een groot stuk van de te verdelen taart wordt verstopt in kluizen en koelkasten in belastingparadijzen.

Dus, collega's, bespaar ons jullie krokodillentranen. Ga over tot actie. Haal het geld uit die kluizen en koelkasten.

Bart Staes en Philippe Lamberts

dit artikel verscheen in De Standaard op 14 april 2016