AA
Fish rots from the head

De Stichting voor Duurzame Visserijontwikkeling (SDVO) heeft voor verschillende projecten (zoals bijvoorbeeld voor mosselkweek) Europese subsidiegelden misbruikt. Dat oordeelde de Europese Commissie eind januari na een onderzoek dat officieel begon in maart 2011, maar al in 2008 werd ingeleid na een klacht van twee Vlaamse gedupeerde vissers Reynaert-Versluys. Binnen twee maanden (eind maart) moet de Belgische regering aan de Europese Commissie precies laten weten hoeveel euro overheidssteun de SDVO onterecht heeft gebruikt en hoe ze die onterecht betaalde subsidies gaat terugvorderen. Binnen vier maanden moet dat geld inclusief rente betaald zijn. Het gaat met zekerheid om miljoenen euro.

Maar dit dossier gaat over veel meer dan vele miljoenen euro die zijn misbruikt. Dit dossier is één van de meest cynische die ik in mijn politieke loopbaan al ben tegengekomen. Onder het mom van duurzame visserij, heeft dit "viskartel", dat sinds 2003 minstens 2 miljoen euro overheidsgeld per jaar krijgt toegestopt, de ontwikkeling van een écht duurzamere visserij getorpedeerd. En dat onder bescherming van diverse toppolitici, zoals de voormalige federale ministers voor de Noordzee Johan Vande Lanotte en Renaat Landuyt evenals voormalig Vlaams minister voor Visserij Kris Peeters.

Ik vind dat niet alleen de vele miljoenen euro moeten worden terugbetaald, maar dat nadien de SDVO moet worden opgedoekt: Na vele jaren van onderzoek en aandringen van mijn kant bij de Europese Commissie, is er nu eindelijk een kraakheldere Europese uitspraak over de SDVO. Dat is in feite een clubje ongenaakbare heren, dat ik reeds in 2008 de spil van "het viskartel" noemde. Het is een hermetisch gesloten netwerk, gedekt door politieke vrienden, die vanaf het begin aan vriendjespolitiek deed en de grote Jan uithing met vele miljoenen euro publiek geld. Een club die eerder handelde uit eigenbelang, commerciële praktijken ontplooide, daarmee privé-initiatieven beconcurreerde, in plaats van de visserijsector duurzaam te helpen hervormen. Juist het feit dat SDVO zich steeds meer als een commerciële speler opstelde, doet het viskartel nu gelukkig de das om.

Begin deze eeuw ontstond in de groene beweging het plan voor het oprichten van een Expertise ‘Centrum voor Duurzame Visserij en Aquacultuur’ (als uitbouw van het voormalige Vlaams Visserij Informatiecentrum). Dat idee werd daarna overgenomen door enkele vakbondsbestuurders actief binnen de zeevisserij, de Rederscentrale, met actieve steun van politici als Jaak Gabriels, Johan Vande Lanotte en Renaat Landuyt. Socialistisch vakbondsbestuurder Ivan Victor, tot op heden de ongenaakbare voorzitter van SDVO, trok de kar, bijgestaan door 'general manager', maar vaak in de Cariben vertoevende, Luc Mellaerts (oud gedelegeerd bestuurder van het ter ziele gegane Sobelair). Er bestond in het old boys network rond de Rederscentrale destijds grote vrees voor een te groene stempel op het visserijbeleid en het verlies aan hun ongecontroleerde macht. En als perfect alibi daarvoor gebruikte het Viskartel de economische problemen van de sector. Maar er moest natuurlijk ook geld gevonden worden. De financiering, destijds door de Europese Commissie goedgekeurd, bestond er in dat ongeveer 10% van de bedrijfsvoorheffing van de visserijsector niet naar de staatskas maar naar het Zeevissersfonds zou vloeien (ook al beheerd door dezelfde vakbondslui en de Rederscentrale) en ruim een derde daarvan zou jaarlijks naar de nieuw op te richten SDVO gaan, goed voor ongeveer 2 miljoen euro.

De SDVO streek de voorbije jaren miljoenen subsidiegelden (naast de jaarlijkse dotatie ook nog Vlaamse en Europese projectsteun) op, onder meer voor de financiering van een mosselproject, een promotiecampagne voor Dagverse Vis en het zoeken naar nieuwe schelpdierbestanden. De Europese Commissie oordeelt nu dat deze projecten niet gebeurden overeenkomstig de afspraken en onterechte staatssteun zijn. België wordt nu aangemaand de onterecht uitgekeerde gelden, interesten incluis, terug te vorderen.

De Europese Commissie treedt Staes volledig bij in zijn analyse uit 2008: de SDVO handelde in strijd met zijn eigen statuten en met de afspraken die bij de oprichting in 2003 met de EU werden gemaakt. De Europese Commissie is van mening dat de SDVO door haar betrokkenheid bij met name drie projecten ("het mosselproject Flanders Queen Mussel", de "promotiecampagne Dagverse vis" en het "Opsporen van nieuwe schelpdierbestanden") niet heeft gehandeld overeenkomstig de afspraken die bij de Commissie zijn aangemeld en door de Commissie zijn goedgekeurd bij Besluit N 274/2003 van 16 december 2003. De Commissie is bijgevolg van oordeel dat de SDVO misbruik heeft gemaakt van een deel van de in het kader van de regeling verleende steun.

Het kan anders

Het Europees én Vlaamse Visserijbeleid moet drastisch anders, velen roepen het al jaren. Of onze kleinkinderen kennen vis straks alleen als onbetaalbare kaviaar. De erfenis van ex-Vlaams minister-president Kris Peeters, bevoegd voor visserij, is dramatisch geweest.

Even wat historische context.
In het voorjaar van 2009 presenteerde Joe Borg, Europees commissaris bevoegd voor Visserij en Maritieme zaken, een groenboek over de toekomst van het gemeenschappelijk visserijbeleid van de EU. Normaal is dit het startschot voor lange, open discussies. Maar Borg sprak wel direct zeer duidelijke taal: teveel boten jagen op te weinig vis. Bijgevolg gaat het met de visbestanden in de Europese wateren bijzonder slecht. En dus zei Borg terecht "deze raadpleging is de eerste stap in een proces dat moet uitmonden in een radicale hervorming van het gemeenschappelijk visserijbeleid".

Ondanks de hervormingen van 2002 bestonden in 2009 nog steeds dezelfde hete hangijzers (en voor een deel nog altijd). Zo is er de uitputting van de Europese visbestanden: volgens de Europese Commissie zijn liefst 88 % van de bestanden overbevist (een kwart wereldwijd). Een derde van de visbestanden bevindt zich al “buiten biologisch veilige grenzen". Dat betekent dat deze zo overbevist zijn dat een echt herstel waarschijnlijk niet meer lukt.
Borg schreef: "Toch wordt in tal van visserijtakken nog altijd twee of drie keer meer gevist dan de visbestanden aankunnen, veelal als gevolg van de overcapaciteit van de vloot. Deze overcapaciteit is bovendien economisch inefficiënt omdat zij niet alleen de bestanden uitput, maar ook de winsten in de sector continu onder druk zet."
Met andere woorden: door geen aandacht voor duurzaamheid te hebben, wurgt de sector zichzelf. Dat is exact wat groenen en milieuorganisaties als Natuurpunt en Greenpeace al jaren zeggen. En niet omdat ze tegen vissers zijn, wel integendeel. Het moet anders en ook Borg meent het: “Bij deze doorlichting (...) mag geen steen on-omgekeerd blijven. Deze hervorming moet namelijk een modern, eenvoudig en duurzaam systeem voor het beheer van de visserij in de EU opleveren dat tot ver in de eenentwintigste eeuw meegaat."

Ik greep dit destijds aan om ertoe bij te dragen dat ook in Vlaanderen geen steen on-omgekeerd zal blijven. Want het stinkt in Vlaanderen naar rotte vis onder die stenen. Hetgeen nu wordt bevestigd door de uitspraak van de Europese Commissie. En het was Kris Peeters die erop zit. Borg zegt het niet met zoveel woorden, maar Europese visserijministers hebben zwakke knieën en durven de waarheid niet onder ogen te zien.

Laat die wetenschappers maar praten

Een groep Britse wetenschappers (Roberts en collega’s) analyseerden hoe er met quota wordt omgegaan. Ze tonen aan dat voor 68.5% van de gevallen de door de Europese visserij ministers toegekende quota hoger waren dan het advies van de wetenschappers. Uit hun cijfers blijkt ook dat in de periode van na 2003 de quota-overstijgingen groter waren dan in de periode van vóór de hervormingen. In de jaren 1987-2007 werd 52 keer een volledige visvangststop aanbevolen. Geen enkele keer werd een moratorium ingesteld. Dit alleen al komt neer op het toestaan van het vissen van ongeveer 418.000 ton vis tegen wetenschappelijk advies in.
Miljoenen euro's belastinggeld worden elk jaar geïnvesteerd in de visserijbiologie, waarvan een aanzienlijk aandeel voor visserijonderzoek. De mate waarin de politici de adviezen die hieruit voortvloeien, negeren roept serieuze vragen op over de rechtvaardiging van de investeringen. Gezien de wetenschappers niet worden gehoord kan dit gezien worden als een schandalige verkwisting van belastinggeld, zo stelt het Britse onderzoek.

Welnu, ik neem u even mee naar een memorabele studiedag van het ILVO (Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek) op 21 januari 2009 te Oostende. Ik was daar aanwezig, net als vele vissers, reders, en wetenschappers. Er was een zeer overtuigende uiteenzetting van Hans Pollet van het ILVO die op basis van wetenschappelijk onderzoek aantoonde dat allerlei alternatieve vormen van visserij - als alternatief voor de nog steeds alomtegenwoordige boomkor - niet alleen veel duurzamer zijn maar (bij een bepaalde olieprijs) ook economisch rendabeler. Voor vele aanwezigen ongetwijfeld een eye opener: duurzaamheid en economie gaan toch samen!

Maar toen kwam de speech van Kris Peeters. Kort samengevat: Peeters kwam de vissers een hart onder de riem steken. "Jullie hebben een moeilijk jaar achter de rug," wist hij. Maar hij had er op de laatste Europese visserijraad in december voor gezorgd dat ze het wat beter zouden krijgen. Hoe? Door op "wetenschappelijke basis" een verhoging van het quotum erdoor te krijgen! Ik heb Peeters' kabinet al vele malen om die wetenschappelijke basis gevraagd, maar steeds bot gevangen. Ik zag wel dat op die bewuste dag de visserij-ambtenaar van het kabinet Peeters een mooie mand "duurzaam gevangen vis" claimde. Hopelijk smaakte het? Ik zag ook enkele wetenschappers hun nekharen overeind komen bij de onzin die Peeters durfde uitkramen. Maar ja, de toenmalige minister-president van Vlaanderen, die hoor je met toch alle egards te behandelen, niet?

Wel, die rotte vislucht onder die stenen, die is onder meer afkomstig van zijn beleid. Peeters en opvolgers gaven miljoenen euro uit aan allerlei promotionele acties die de visserijsector geen millimeter vooruit helpen of zelfs contraproductief zijn. Exemplarisch was het dat de VLAM in 2007 de rog als 'vis van het jaar' promootte, een quasi uitgestorven soort...Wat we zelf doen, doen we beter?

En de Stichting voor Duurzame Visserijontwikkeling (SDVO) die Peeters in Oostende bewierookte, is een club die ook toen al vijf jaar vriendjespolitiek bedreef met miljoenen euro publiek geld. Het is een club die zich steeds meer als een commerciële speler is gaan opstellen dan dat ze duurzaamheid heeft bevorderd. Vele miljoenen euro zijn er door SDVO in een mosselproject gestoken. Dat de Europese Commissie nu dus als "misbruik" bestempelt.

Bij het opstellen van het Nationaal Operationeel Programma (NOP) voor de Belgische Visserijsector (dat alle lidstaten moeten opstellen) wezen vele natuurorganisaties en wetenschappers er in 2008 tevergeefs op dat het Vlaamse zogenaamde duurzaamheidsbeleid niet gehaald zal worden. Sterker nog: deze experts moesten eerst gaan klagen bij de Europese Commissie voor Kris Peeters ze überhaupt wilde horen. Vlaanderen moest op basis van de Europese Natura 2000 richtlijnen al jaren bepaalde gebieden als zee-reservaat afbakenen, met uitsluiting van (bodem)visserij, wetenschappelijk de beste methode om visbestanden op adem te laten komen. Kris Peeters kreeg het niet voor elkaar in zijn NOP (what's in a name?).
Ongeveer 95 % van de Vlaamse vloot, nog amper honderd schepen, was van het niet-duurzame boomkortype (waarmee over de bodem geschraapt wordt, een dure en niet duurzame vistechniek). Iedereen erkent dat de boomkor niet compleet moet verdwijnen, maar dat er wel vele andere vismethoden moeten worden geïntroduceerd zoals twinriggen, flyshooten en volledig passieve technieken.
En wat deed Peeters? Hij zette in op de ecokor, het lichtjes aanpassen van de boomkor, zodat die minder brandstof gebruikt! En hij hoopt misschien dat er nog veel meer kleine reders failliet gaan, zodat de overcapaciteit zich vanzelf oplost. Goed bestuur, mijnheer Peeters?

Joe Borg definieerde nog vier andere structurele tekortkomingen bij de "falende bestaande aanpak" van de lidstaten, die perfect toepasbaar zijn op het Vlaamse beleid: 'Een gebrek aan precieze beleidsdoelstellingen, vooral inzake ecologische verantwoordelijkheid; het feit dat de besluitvorming te gecentraliseerd is en te sterk gericht op kortetermijnoplossingen die de langetermijnduurzaamheid al te vaak hypothekeren; een kader dat onvoldoende verantwoordelijkheid aan de vissers geeft; het gebrek aan politieke wil om de naleving van de vangstbeperkingen af te dwingen."

Borg vreest dat "het uitblijven van meer duurzaamheid in de visserij de komende jaren zal uitmonden in een verarming van de zeeën" en van de vissers.
Een blinde ruikt dat van ver. Maar De Vlaamse excellenties roken de rotte vis misschien niet meer? In Afrika gebruiken ze de volgende uitdrukking als het gaat om wanbestuur van overheden: "Fish rots from the head".

 

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?