Europese ministers nemen LuxLeaks en fiscale oorlog niet serieus

• 2015-10-09
• Democratie & mensenrechten Geldzaken & handel

Het ziet er helaas naar uit dat onderzoeksjournalisten nog eens uit hun kot zullen moeten komen en via Luxleaks-achtige onthullingen aantonen hoe vermogende bedrijven via duistere belastingdeals zo weinig mogelijk belasting betalen. De maatregelen die deze week door de Europese ministers van financiën met veel tromgeroffel ("een sterk signaal") werden goedgekeurd, zijn een muis in vergelijking met de olifant die Luxleaks was.

Bijna een jaar geleden schrokken miljoenen Europese burgers op van het Luxleaks-schandaal. Dankzij het werk van een netwerk van onderzoeksjournalisten werden ze met de neus op de feiten geduwd: een multinational als McDonalds vermeed via Luxemburg de betaling van 1 miljard euro aan belastingen. Nog andere voorbeelden maakten de schaalgrootte en het grensoverschrijdende karakter duidelijk van hoe bedrijven met de goedwillende houding van Europese overheden er in slaagden zo weinig mogelijk belasting te betalen.

Sterker nog, hoe straf LuxLeaks ook was, het was snel duidelijk dat dit schandaal slechts het topje van de ijsberg was. Daarom pleitten de groenen in het Europees Parlement voor de oprichting van een speciale EP-onderzoekscommissie die de belastingfraude- en ontwijking in Europa zou onderzoeken. Na maanden van obstructie door onder meer Martin Schultz, de sociaaldemocratische voorzitter van het EP en de voorzitters van de andere politieke fracties, Guy Verhofstadt incluis, werd uiteindelijk slechts een speciale commissie opgericht met minder bevoegdheden.

De uitdaging was enorm. De enorme omvang en de oorzaken van de georganiseerde belastingontwijking in Europa en de daaruit voortvloeiende belastingcompetitie tussen lidstaten, is één van de kernpunten waarom landen en samenlevingen in een negatieve spiraal terecht komen van schulden, besparingen en een gebrek aan investeringen. Het is een structurele oorzaak van de Europese ziekte.

De speciale parlementscommissie toog eind februari 2015 aan het werk met een ambitieus werkschema. Ze legde werkbezoeken af en riep bevoorrechte personen uit de politieke en economische wereld op om te getuigen. Experten allerhande en klokkenluiders leverden de bijzondere commissie een overvloed aan documentatie over hoe de agressieve belastingontwijking werd georganiseerd. De ontwerpconclusies zijn klaar en die zijn niet mals, hoewel ze best nog aangescherpt mogen worden, maar het werk is niet af. Er is een verlenging van het mandaat nodig omdat duizenden pagina's aan documenten pas heel laat aan het EP werden overgemaakt. De groenen ijveren samen met de liberalen voor een verlenging, de christendemocraten en sociaaldemocraten zijn tegen. Hoe is dat mogelijk?

Een evidente reden is natuurlijk dat de christendemocraten willen voorkomen dat het imago van de voormalige premier van Luxemburg, een zekere Jean-Claude Juncker, besmeurd raakt. Bij zijn ondervraging voor de parlementscommissie werd duidelijk dat Juncker een en ander wellicht onvoldoende serieus neemt. 

Intussen nam het Luxemburgs voorzitterschap van de EU begin deze week de vlucht naar voren door een akkoord over de uitwisseling van fiscale informatie en belastingdeals aan te kondigen. Dat is een piepkleine stap in de goede richting. Maar het is volstrekt illusoir te denken dat we hiermee echte transparantie rond belastingdeals creëren. Er bestaat al sinds de jaren zeventig een voorstel van de Europese Commissie over informatie-uitwisseling. Het werd helaas nooit toegepast. Ook nu kleedden de Europese ministers van Financiën het in maart 2015 ingediende voorstel (Tax transparency Package) van de Europese Commissie uit: niet alle informatie wordt automatisch bekend gemaakt en bovendien mag die informatie niet gebruikt worden in onderzoeken naar ongeoorloofde staatssteun. Het Europees parlement keurde in juli dit jaar wel al een country-by-country regelgeving goed. Daarbij moeten bedrijven één keer per jaar alle fiscaal relevante gegevens openbaar maken. Het zou de ministers sieren als zij ook eens gingen beseffen dat het blijven nastreven van het naakte eigenbelang van hun land, ons uiteindelijk allemaal schaadt.

Dát was de grote olifant waar Angela Merkel en Francois Hollande vorige woensdag tijdens hun toespraken in het Europees parlement op miraculeuze wijze langsheen fietsten: de belastingoorlog in Europa. Zij vertegenwoordigen net die grote lidstaten die in de ministerraad van Financiën grotere transparantie tegenhouden. Inderdaad. Europa is een vredesproject, gebaseerd op solidariteit. Maar oorlogen worden in de beschaafde wereld op andere manieren gevoerd. Dit soort "beschaafde" fiscale oorlog ondergraaft stilletjes maar gestaag de solidariteit en vernietigt daarmee het fundament van de Europese Unie.

Bart Staes