Elites moeten armoede leren zien, mijnheer de president

• 2010-05-17
• Sociaal beleid

Beste Manuel Barroso, geachte voorzitter van de Europese Commissie,
Beste Herman van Rompuy, geachte voorzitter van de Europese Raad,

Ik wil u met klem vragen om in de besluitvorming rond de economische strategie van Europa - de EU 2020 Strategie - meer dan serieuze aandacht te hebben voor armoede. Want met alle respect, de retoriek rond armoede klinkt vaak zoet, maar de praktijk smaakt bitter. Op basis van wat er nu voorligt, concludeer ik dat de elites van Europa de armoede en sociale uitsluiting niet écht zien. Die elites hebben meestal geen flauw benul wat het betekent om te werken en toch wakker te worden in een koud en beschimmeld huis (18% van de Europeanen), te werken en toch te moeten kiezen tussen een uitstapje met kinderen of een behoorlijke maaltijd. Of als jongere (20% van alle jongeren) elke dag op te staan zonder enig lonkend perspectief (behalve criminaliteit). Armoede staat niet op de radar van de mensen van wie het bedje gespreid is.

U kent nochtans de officiële cijfers? Nu reeds leeft 17 % van de Europese bevolking onder de armoedegrens, ofwel 79 miljoen mensen. Het afgelopen decennium - niet toevallig dat van de eenzijdige op economische groei gefocuste Lissabonstrategie - is de armoede niet afgenomen maar licht gegroeid.

Dit jaar 2010 is het ‘Europese jaar voor de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting’. De Europese Commissie trekt er 10 miljoen euro voor uit. Als contrast: de grootste budgettaire groei in het Europese budget (2010) is voor programma’s en projecten in het kader van de strijd tegen terrorisme, criminaliteit en het beteugelen van migratie: liefst een miljard euro!

Europese elites willen het maar niet begrijpen: structurele armoede, grote sociale ongelijkheid is oneindig veel gevaarlijker voor de stabiliteit en welvaart in Europa, dan een stel vermeende zelfmoordterroristen. Eén miljard euro voor schijnveiligheid, tien miljoen euro voor schijnheiligheid tegenover de 79 miljoen armen.

Zeggen dat de investering van één miljard euro goed is voor de werkgelegenheid gaat niet op: het komt een kleine goedverdienende hoogopgeleide groep ten goede. En zo gaat het steeds: er zijn in de EU het afgelopen decennium 48 miljoen jobs gecreëerd voor hoog gekwalificeerde mensen, en slechts 5 miljoen ‘lagere gekwalificeerde jobs’. Bijna 10% (19 miljoen mensen) van de werkende Europeanen die wél een job heeft, leeft toch in armoede. Het inkomen van de rijkste Europese toplaag was vijf keer zo hoog als dat van de armste 20%.

De huidige crisis - veroorzaakt door de godenkinderen van Wall Street en hun wereldwijde compagnons, en door medeplichtige elites - begint nu pas de Europese main street écht goed te raken. De armoede in de EU zal verder toenemen, dat staat in de Europese sterren geschreven. Ik neem aan dat u intussen ook de berichten over de voortdurende bonusbonanza leest?

Ondanks vele mooie resoluties in het EP, strijd van ngo’s en vakbonden, is de lobby tegen armoede niet zo effectief als de kapitaalkrachtig lobbies van de energiesector (bijv. ruim een miljard euro CO2-subsidie voor Carbon Capture Storage, CCS), de financiële wereld (tientallen miljarden en nog steeds gebrekkig toezicht) en de wapenindustrie (zie de forse leveringen aan Griekenland en de reeds genoemde één miljard).

Nu de Eurozone in brand staat, moeten elites beseffen dat ze met vuur spelen. De fundamenten van de Europese Unie zélf lopen gevaar. De Europese solidariteitsgedachte staat, 60 jaar na de fameuze speech van Schuman, zwaar onder druk. Maar ook het vertrouwen in de democratie van miljoenen Europese burgers, verbrokkelt snel. Zeker nu opnieuw met honderden miljarden wordt gegoocheld, ditmaal om Griekenland te redden, betekent ook de voortdurende focus op macro-economische groei dat de armoede in Europa nog meer uit het oog raakt bij de elites van datzelfde Europa. (Steun aan Griekenland moet gepaard gaan met steun aan de zwakste groepen). Want die focus op een neoliberale visie op economische groei en daarmee een steeds grotere kloof tussen arm en rijk, is nu net één van de fundamentele oorzaken van de huidige problemen.

Mijn centrale stelling: dat elites meer oog hebben voor armoede, bestaansonzekerheid en uitzichtloosheid, is een conditio sine qua non voor meer verantwoordelijkheidsgevoel en beter bestuur bij dezelfde bestuurlijke en zakelijke elites.

Minder ‘profit’ en meer ‘people & planet’ leidt misschien tot minder forse economische groei, maar dus ook tot minder megalomane geldsmijterij richting multinationals, en andere investeringen die alleen de reeds gepreviligeerden ten goede komen. Het leidt tot minder frauduleuze constructies om korte termijn winsten voor de reeds rijke toplaag.

Dit is dus de paradox: elites moeten minder hun eigen belangen nastreven, omdat dit stelselmatig heeft geleid tot het ondergraven van het algemene belang. En dat collectieve, algemene belang is nu net het hart van Europa. Een innovatief ‘pro-poor’ en ecologisch beleid is de enige garantie om te voorkomen dat het hart ruw uit vrouwe Europa gerukt zal worden. En ik durf dat reële toekomstperspectief niet verder uit te diepen.

Wat te doen? De Europese Commissie en de Europese Raad moeten in de 2020-strategie heel concrete doelstellingen opnemen: Elke 5 jaar de armoede halveren. De lidstaten aanbevelen om uitkeringen en minimuminkomens onder de armoedegrens op te krikken tot boven de EU-armoedegrens en die welvaartsvast maken. Europese Structuurfondsen toegankelijker maken voor kleine bedrijven en aanpak op maat, het microkrediet forser activeren, financiering van lokale en sociale projecten in bijvoorbeeld de dienstverlenende en ecologische sfeer, die zorgen voor meer laaggeschoolde werkgelegenheid en sociale cohesie. Europese wetgeving rond consumentenbescherming bij kredietverlening, verbeterde rechtsposities en verbeterde toegang tot goed onderwijs. Stimuleren van de toegang tot duurzame energie...

Mijne heren president, een Europa mét toekomst zal socialer en meer ecologisch zijn, of zal niet zijn. En dat is géén verkiezingsretoriek.

Bart Staes