AA
De rechtstaat is in de EU niet onderhandelbaar, of toch een beetje?

 

Hoe zou het nog zijn met Viktor Orban en zijn Hongaarse ‘onderdanen’? Op vraag van de groene fractie debatteerde het Europees Parlement gisteren nog eens over de ontwikkelingen in Hongarije. Nog maar eens! Even terugkijken:  op 12 september 2018 liet ik weten dat ik “enorm trots” was op mijn GroenLinks collega Judith Sargentini. Haar rapport over de staat van de Hongaarse rechtsstaat en democratie was met een twee derde meerderheid van het Europees parlement goedgekeurd. De stemming was een unicum in de Europese politiek.

Voor het eerst in de geschiedenis van de EU besloot het Parlement dat de democratie en de rechtsstaat in een EU-land dusdanig zijn uitgehold dat geen andere keus rest dan een artikel 7-procedure te starten. Dit is een procedure die uiteindelijk kan leiden tot zware sancties: het ontnemen van EU-subsidies of het stemrecht in Europese besluitvorming. De bal lag en ligt vervolgens in het kamp van de Raad van Ministers die verplicht is hier opvolging aan te geven. 

We zijn intussen vier maanden verder en er zijn twee tussentijdse conclusies. Eén: de situatie in Hongarije is sindsdien nog verergerd, hoewel het rapport-Sargentini in Hongarije een stevig maatschappelijk debat ontketende. Twee: het wordt hoog tijd dat de Europese ministers concreet aan de slag gaan met de Hongarije-resolutie van het Europees Parlement.

De boodschap die Hongaarse vertegenwoordigers van organisaties als Amnesty International, het Helsinki Committee en anderen ons deze week bezorgden, is dat de situatie in Hongarije iedere dag verslechtert.  “Orban is met zevenmijlslaarzen de Rubicon overgestoken.  Hij ontkende eerst nog dat er geen persvrijheid was. Nu probeert hij niet eens meer te verbergen dat hij de media controleert.”  

Hoewel de EU verplicht is de rechten van mensen te beschermen, ontbreekt het aan concrete Europese maatregelen tegen de Hongaarse regering. De kernboodschap waar Europese ministers zich nu al maanden over zouden moeten buigen is: ‘Zijn de essentiële Europese waarden als mensenrechten en burgerlijke vrijheden geschonden of niet.’ Want die zijn volgens Europese rechtsregels en afspraken niet onderhandelbaar, nooit. Of misschien toch een beetje?

Het enige waar de EU-landen zich tot nog toe over bogen, vooral onder aanvoering van Hongarije en Polen, is de procedurele en juridisch-technische kwesties. Interessant voor experten, maar niet zo voor Hongaren die hun land elke week en maand weer een stapje richting totale diktatuur zien evolueren.

Pro migratie

Ondertussen holt de Hongaarse regering de democratie, rechtsstaat en grondrechten steeds verder uit. Orban zet kritische ngo’s verder onder fiscale druk met wetgeving die bepaalt dat ngo’s die “steun verlenen aan migratie” 25% extra belasting moeten betalen. In december stelden de OVSE en de Venice Commission dat dit de democratische vrijheden belemmert. Orban reageerde door te stellen dat deze organisaties nu blijkbaar ook “pro-migratie zijn”. Orbán houdt corrupte en veroordeelde vrienden de hand boven het hoofd. Kijk maar naar de voormalige, en veroordeelde  premier van Macedonië die een vluchtelingenstatus kreeg in Hongarije om zijn straf in Macedonië te kunnen ontlopen. Hypocriet, omdat Orbán juist zogenaamde criminelen buiten de deur zegt te willen houden.

Op 13 december 2018 nam het Hongaarse parlement twee wetten aan die de administratieve rechtbanken compleet veranderen. Er komt veel meer bemoeienis van de overheid. De scheiding der machten staat bij het grofvuil. Wie nu denkt ‘dit alles wordt goedgekeurd is door het democratisch verkozen parlement? Besef dan dar er 1 miljoen meer Hongaren niet voor Orban stemde dan wel; Maar omdat hij de kieswet wijzigde in zijn voordeel, trekt hij aan het langste eind. Omdat steeds meer mensen slachtoffer worden van de maatregelen van Viktor Orbán, maken ook steeds meer mensen een vuist tegen Orbán. Ze gaan de straat op. Ze protesteren tegen de zogenaamde "slavenwet" waardoor werknemers meer overuren moeten kloppen en daar pas jaren voor vergoed worden. 

Helaas berichten weinig onafhankelijke media over dit soort protesten. In november 2018 vond een opmerkelijke media-fusie plaats, waarbij honderden mediabedrijven, websites, kranten, TV- en radiozenders werden samengevoegd tot 1 media-organisatie: KESMA.  Dit nieuwe conglomeraat kreeg veel overheidsgeld via bijvoorbeeld advertenties. Een groep van 13 parlementsleden van de oppositie protesteerde samen met burgers bij de publieke televisie. Ze, werden hardhandig buiten gezet. De politiek stond erbij en keek ernaar.

Er is meer. Als dakloze leven op straat is strafbaar. De Verenigde Naties mochten geen onderzoek doen naar de leefomstandigheden in een asielzoekerscentrum. De Centrale Europese Universiteit week onder staatsdwang noodgedwongen uit naar Wenen. De zogenaamde rode lijn van de christendemocratische politieke familie EVP zou daarmee overschreden zijn. Maar we staan op 4 maanden voor de verkiezingen. Blijkbaar  moeten fundamentele waarden gewoon even wachten.

Ministers steken kop in het zand

Hoe kan de Europese Raad dit blijven negeren? Twee interne memo's van de Hongaarse regering lekten deze week uit. Ze leren ons dat middels een loyale samenwerking tussen Polen en Hongarije een debat over artikel 7 in de Raad van Ministers verhinderd wordt. Beide landen helpen elkaar in hun rechtszaken bij het Europees Hof van Justitie.

Wellicht hopen liberale en sociaaldemocratische ministers dat ze tot de Europese verkiezingen van 26 mei best een beetje onder de radar te blijven. De liberale ALDE fractie van Guy Verhofstadt heeft een joekel van een probleem met de Tsjechische premier Babis die ook een steenrijke ondernemer is en miljoenen Europese subsidies opstrijkt. Een duidelijk geval van belangenvermenging. De sociaal-democratische familie heeft dan weer de Roemeense regeringspartij PDS als lid, waarvan de officieuze leider (ex-premier Liviu Dragnea) probeert een amnestiewet door te drukken voor corruptie en fraude met EU-subsidies. Ook hier wordt gemorreld aan de onafhankelijkheid van justitie en staan media onder zware druk. Journalist Pieter Stockmans wees er in een uitgebreide analyse op dat nu uitgerekend deze PDS Roemenië leidt en dat dit land 6 maanden voorzitter van de Europese Unie is, onder het motto ‘Samenhang, een gemeenschappelijke Europese waarde’.

Wegkijken is schuldig verzuim

Europese burgers verdienen – in welke lidstaat ook - bescherming tegen willekeur, machtsmisbruik en het schenden van hun burgerlijke vrijheden. Als de EU daar niet meer toe bereid is, dan zullen die burgers zich steeds meer tegen de EU keren. Een Europese Unie waarin regeringspartijen hun eigen democratie en rechtstaat afbreken ten gunste van zichzelf, dat is niet de gemeenschap die ik droom. Actie is nodig, en niet wegkijken, want dat is schuldig verzuim.

We staan intussen niet machteloos toe te kijken. Begin dit jaar keurde het parlement een nieuw financieringsprogramma van bijna € 1 miljard euro goed waarmee ngo's mensenrechten en de democratie in Europese lidstaten kunnen bevorderen en versterken. Dit programma over 'fundamentele waarden en de rechtsstaat' maakt het ook voor kleinere organisaties makkelijker om EU-financiering uit die pot aan te vragen. Daarnaast werd in het kader van de Europese begroting ook een nieuw beleidsinstrument goedgekeurd dat de EU meer mogelijkheden geeft om in te grijpen als een bepaalde lidstaat een loopje neemt met goed financieel beheer of met de rechtsstaat.

Dit nieuwe wapen dat ik mee onderhandelde is erg belangrijk. Waar raak je criminelen het hardst? In hun portemonnee. Dat geldt mogelijke ook voor een bepaalde generatie Europese politici. In tijden waarin politici in landen als Tsjechië, Hongarije, Polen of Roemenië openlijk aangeven dat ze maling hebben aan essentiële Europese waarden, de rechtsstaat ontmantelen en daar bovenop Europese subsidies deels aan zichzelf uitkeren of onder hun bevriende zakenrelaties verdelen, moet de EU krachtiger kunnen optreden. Zo niet dreigt de EU haar laatste legitimiteit te verliezen.

Bart Staes

 

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?