Meer Europese transparantie inzake voedselveiligheid

• 2018-12-10
• Voeding & landbouw Gezondheid & consumenten Milieu & dierenwelzijn

Morgen, op dinsdag 11 december, stemt het Europees Parlement (EP) over een drastische en belangrijke hervorming van de zogenaande ‘General Food Law’. De hervorming betekent kort samengevat ondermeer dat wat het EP betreft de consument meer rechten krijgt, de wetgeving beter nageleefd moet worden en dat de voedingsindustrie voortaan veel meer transparantie aan de dag zal moeten leggen inzake hun producten die voor voedingswaren worden gebruikt. Zowel inzake GGO’s, pesticiden, allerlei additieven en ‘Novel Food’ moet er meer openbare informatie komen om zi de externe controle te verbeteren en de rechten van consumenten beter te vrijwaren. Eens het EP een standpunt heeft ingenomen beginnen meteen de onderhandelingen met de Europese Raad van ministers om dan hopelijk voor de Europese verkiezingen van mei 2019 de wetswijziging doorgang te laten vinden.

Volgens Europees parlementslid Bart Staes zal dat een stap vooruit zijn: “De Europese Commissie wil met dit voorstel tegemoet komen aan verontruste burgers en consumenten die na de vele voedselschandalen en maatschappelijke discussies rond bijvoorbeeld het herbicide glyfosaat meer klaarheid eisen. En terecht.  Het wettelijk verankerde voorzorgsprincipe kan alleen goed werken als er transparantie bestaat over bepaalde chemische producten die men in voedsel of voor de voedselproductie wil gebruiken. Als informatie alleen beschikbaar is voor de producent en een select clubje experten, zoals het geval is bij pesticiden, dan is de kans te groot dat het mis loopt. Dan blijft dat voorzorgsprincipe teveel een lege doos.”

De EU ‘General Food Law’ (‘GFL’ via Regulation (EC) No. 178/2002) werd goedgekeurd in 2001 als een directe reactie op het dolle koeien of BSE-schandaal, waar tot nog toe 150 mensen aan stierven. Als gevolg van de nieuwe wetgeving werd destijds ook de Europese VoedselVeiligheidsAutoriteit EFSA opgericht.

In feite werd toen de basis gelegd voor de basis consumentenbescherming in de EU: het recht op bescherming van je gezondheid als burger via voedselveiligheid, het recht om geÏnformeerd te worden, op keuzevrijheid en het recht op genoegdoening als die rechten geschonden worden.

Vraag blijft of de GFL de burger in de praktijk wel op gelijke hoogte met de machtige voedingsindustrie zet en of fraudezaken voorkomen worden?

De laatste jaren toonden enkele voedselschandalen (paardenvlees, fipronil, glyfosaat)  duidelijk aan dat de GFL in de praktijk tekort schiet. Volgens een recent rapport "Lost in the Supermarket: Why European food law fails to protect consumers from fraud, health hazards and food scandals” van de invloedrijke consumentenorganisatie Foodwatch, zijn sommige bepalingen uit de GFL te zwak, zijn er teveel achterpoortjes en worden veel bepalingen uit de wetgeving niet nageleefd of onvoldoende gecontroleerd. Met als gevolg dat sommige bedrijven uit de voedingsindustrie, nog dteeds één van de grootste industrietakken in de EU, wegkomen met fraude, traceerbaarheid aan hun laars lappen en wetenschappelijke informatie over hun producten geheim houden. Foodwatch stelt terecht dat een strengere GFL en een nauwgezette implementatie ervan de enorme kosten van bescherming van de volksgezondheid en fraude-preventie zouden doen verschuiven van de samenleving naar de private sector.

In het kader van het REFIT-proces (Regulatory Fitness and Performance Programme) én veel publieke druk van de civiele samenleving zoals bijvoorbeeld het European Citizen Initiative over glyfosaat (met 1,4 miljoen handtekeningen) kwam de Europese Commissie daarom in april 2018 met een pakket aan wijzigingen voor bijvoorbeeld de risico-analyse van producten. Een te beperkt pakket vindt de Groene fractie in het EP, daarin ook gesteund doorNGO’s, actief op het vlak van volksgezondgezondheid en consumentenbescherming.

Foodwatch bekritiseerde het voorstel wegens onvoldoende en een te beperkte ‘scope’.

Het bevat goede voorstellen om het consumentenvertrouwen te herstellen via informatie, transparantie en meer onafhankelijkheid tijdens de risico-analyse, via bijvoorbeeld de ‘meer neutrale’ samenstelling van de wetenschappelijke panels van EFSA. Ook wordt voorgesteld een publiek register aan te leggen van alle studies die worden gebruikt voor de wettelijke autorisatieprocedure van pesticiden en GGO’s, één van onze fundemantele eisen.  De vrees – op basis van enkele juridische analyses – was echter dat de intellectuele eigendomsrechten via dit voorstel net worden versterkt, waardoor de rechten van burgers op informative opnieuw het zwakkere broertje zouden blijven.

De parlementaire commissie Leefmilieu, volksgezondheid en voedselveiligheid stemde op 4 december 2018 nog 539 amendementen op het rapport van het Duitse EVP-parlementslid Sommer, die het ontwerp-rapport van het EP op het voorstel van de Europese Commissie neerschreef. “In essentie gaat het over het ‘hoe, wanneer en wie?’ van het publiceren van  de – meestal wetenschappelijke - informatie over de veiligheid van een product. Dat is ook de essentie van het werk en het rapport van de speciale PEST-commissie, dat op 6 december werd goedgekeurd. Meer transparantie en publieke onderzoeksgelden zijn enkele van de belangrijkste wapens om weer publieke controle terug te krijgen over wetenschap in relatie tot private sector.”  Van de extra 39 amendementen die morgen ter stemming voorliggen is het overgrote deel afkomstig van de groene fractie in het EP.   

Enkele belangrijke kernpunten die ter stemming voorliggen:         

• Informatie die te maken heeft met volksgezondheid of het leefmilieu mag nooit als confidentieel worden beschouwd.
• De openbaarheidsregels op basis van de ‘Aarhus-Conventie’ en ‘Access to documents’ moeten primeren.
• Studies moeten openbaar worden vooraleer EFSA het advies over een bepaald product afgeeft.
• Het stemgedrag van experten van de lidstaten in expertencommitees over het wel of niet toelaten van bepaalde producten moet openbaar gemaakt worden opdat burgers weten wat landen in hun naam besluiten.

Omdat de druk van de voedingsindustrie op het EP enorm was/is, zetten maatschappelijke organisaties ook campagnes op en startte het platform WEMOVE een online petitie.