Instemming voor meer transparantie inzake voedselveiligheid

• 2018-12-11
• Voeding & landbouw Gezondheid & consumenten Milieu & dierenwelzijn

Er moet een drastische en belangrijke hervorming van de zogenaamde Europese ‘General Food Law’ komen om transparantie in de autorisatie van nieuwe voedingsproducten te bevorderen en voedselschandalen zoveel mogelijk te vermijden. Een meerderheid (427 voor/172 tegen/67 onthoudingen) van het Europees parlement schaarde zich vandaag achter een rapport dat dit bepleit.

De onderhandelingen met de Europese Commissie en de Raad van Ministers kunnen nu van start gaan om dan hopelijk voor de Europese verkiezingen van mei 2019 de wetswijziging doorgang te laten vinden. En terwijl de Duitse EP-rapporteur Renate Sommer (EVP) zich officieel terugtrok, reageert Europees parlementslid Bart Staes eerder tevreden: “Dit is een goede eerste stap, waarvoor de onderhandelingen onder grote tijdsdruk én lobbydruk van de voedingsindustrie hebben plaatsgevonden.” 

De EU ‘General Food Law’ (‘GFL’ via Regulation (EC) No. 178/2002) werd goedgekeurd in 2001 als een directe reactie op het dolle koeien of BSE-schandaal, waar tot nog toe 150 mensen aan stierven. Als gevolg van de nieuwe wetgeving werd destijds ook de Europese Voedsel Veiligheids Autoriteit EFSA opgericht.

In feite werd toen de basis gelegd voor de basis consumentenbescherming in de EU: het recht op bescherming van je gezondheid als burger via voedselveiligheid, het recht om geïnformeerd te worden, op keuzevrijheid en het recht op genoegdoening als die rechten geschonden worden.

De hervorming zal kort samengevat onder meer betekenen dat wat het EP betreft de consument meer rechten krijgt, de wetgeving over voedselveiligheid beter nageleefd moet worden en dat de voedingsindustrie voortaan veel meer transparantie aan de dag zal moeten leggen inzake hun producten die voor voedingswaren worden gebruikt. Zowel inzake GGO’s, pesticiden, allerlei additieven en ‘Novel Food’ moet er meer openbare informatie komen om de externe controle te verbeteren en de rechten van consumenten beter te vrijwaren.

Volgens Staes wordt er een stap vooruit gezet: “De Europese Commissie wilde met het voorstel van april tegemoet komen aan verontruste burgers en consumenten die na de vele voedselschandalen en maatschappelijke discussies rond bijvoorbeeld het herbicide glyfosaat meer klaarheid eisen. En terecht.  Het wettelijk verankerde voorzorgsprincipe kan alleen goed werken als er transparantie bestaat over bepaalde chemische producten die men in voedsel of voor de voedselproductie wil gebruiken. Als informatie alleen beschikbaar is voor de producent en een select clubje experten, zoals het geval is bij pesticiden, dan is de kans te groot dat het mis loopt. Dan blijft dat voorzorgsprincipe teveel een lege doos.”

Volgens Staes rees de laatste jaren de vraag of de GFL de burger in de praktijk wel op gelijke hoogte met de machtige voedingsindustrie zet en of fraudezaken voorkomen worden? Het antwoord is nee.

In het kader van het REFIT-proces (Regulatory Fitness and Performance Programme) én veel publieke druk van de civiele samenleving zoals bijvoorbeeld het European Citizen Initiative over glyfosaat (met 1,4 miljoen handtekeningen) kwam de Europese Commissie daarom in april 2018 met een pakket aan wijzigingen voor bijvoorbeeld de risico-analyse van producten. Een te beperkt pakket vindt de Groene fractie in het EP, daarin ook gesteund door NGO’s, actief op het vlak van volksgezondheid en consumentenbescherming.

Het voorstel van de Europese Commissie bevat goede voorstellen om het consumentenvertrouwen te herstellen via informatie, transparantie en meer onafhankelijkheid tijdens de risico-analyse, via bijvoorbeeld de ‘meer neutrale’ samenstelling van de wetenschappelijke panels van EFSA. Ook wordt voorgesteld een publiek register aan te leggen van alle studies die worden gebruikt voor de wettelijke autorisatieprocedure van pesticiden en GGO’s, één van onze fundemantele eisen.  De vrees – op basis van enkele juridische analyses – was echter dat de intellectuele eigendomsrechten via dit voorstel net worden versterkt, waardoor de rechten van burgers op informatie opnieuw het zwakkere broertje zouden blijven.

Er zijn ook ernstige tekortkomingen. Zo liet een door de Europese Groenen bestelde juridische analyse (1) zien dat de nadruk op het beschermen van intellectuele eigendomsrechten in de praktijk mogelijk zwaarder zou doorwegen dan het recht op informatie. Daar wordt nu deels aan tegemoet gekomen door het creëren van een (beperkt) publiek toegankelijk register van alle wetenschappelijke studies die worden gebruikt voor risico-analyse van producten.

Staes: “In essentie gaat het over het ‘hoe, wanneer en wie?’ van het publiceren van de – meestal wetenschappelijke - informatie over de veiligheid van een product. Dat is ook de essentie van het werk en het rapport van de speciale PEST-commissie, dat op 6 december werd goedgekeurd. Meer transparantie en publieke onderzoeksgelden zijn enkele van de belangrijkste wapens om weer publieke controle terug te krijgen over wetenschap in relatie tot private sector.” 

Enkele belangrijke kernpunten die werden goedgekeurd: 

• Informatie die te maken heeft met volksgezondheid of het leefmilieu mag nooit als confidentieel worden beschouwd, ook niet met intellectueel eigendomsrecht als argument.
• De openbaarheidsregels op basis van de ‘Aarhus-Conventie’ en ‘Access to documents’ moeten primeren.
• Studies moeten openbaar worden vooraleer EFSA het advies over een bepaald product afgeeft.
• Het stemgedrag van de experten die namens de lidstaten stemmen over het wel of niet toelaten van bepaalde producten, moet openbaar gemaakt worden opdat burgers weten wat landen in hun naam besluiten.

1) Juridische analyse: http://extranet.greens-efa-service.eu/public/media/file/1/5785
Meer info: https://www.greens-efa.eu/fr/article/news/a-new-eu-law-for-more-transparency-in-the-food-chain/