Proefproject 'Checkpoint of the Future' - parlementaire vraag E-8081/2011

• 2011-10-26
• Democratie & mensenrechten

Deze vraag werd ingediend door:

Judith Sargentini (Verts/ALE), Jan Philipp Albrecht (Verts/ALE), Franziska Keller (Verts/ALE) en Bart Staes (Verts/ALE) In 2012 gaan Schiphol Amsterdam Airport en Brussels Airport meedoen aan een proefproject met de naam ‘Checkpoint of the Future’. Het project wordt gebaseerd op het ‘Trusted Traveller’-programma van de TSA en uitgevoerd onder auspiciën van de IATA. Het project houdt onder andere in dat passagiers in bepaalde 'risicoprofielen' ingedeeld worden voordat ze op het vliegveld aankomen . In Nederland zal dit proefproject uitgevoerd worden in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Marechaussee, de Douane en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Is de Commissie op de hoogte van het bestaan van dit proefproject? Zo ja, kan de Commissie aangeven welke andere Europese vliegvelden of luchtvaartmaatschappijen aan dit project deelnemen? Weet de Commissie uit welke bronnen dit project gefinancierd wordt en, vooral, of het door de EU gefinancierd wordt? Heeft de Commissie op welke wijze dan ook met vliegvelden aan deze projecten samengewerkt? Kan de Commissie aangeven wat het verband is tussen dit proefproject en het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende het gebruik van persoonsgegevens van passagiers voor het voorkomen, opsporen, onderzoeken en vervolgen van terroristische misdrijven en zware criminaliteit (COM(2011) 32)? Wordt hierdoor een mogelijke aanneming of verwerping van het voorstel niet overbodig gemaakt? Kan de Commissie duidelijk maken of zij vindt dat dit proefproject verenigbaar is met de verplichtingen van de Unie met betrekking tot grondrechten, met name de grondrechten krachtens het Handvest van de grondrechten, het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en EU-wetgeving inzake privacy en gegevensbescherming, met name Richtlijn 95/46/EG en Kaderbesluit 2008/977/JBZ? Kan de Commissie verder aangeven in hoeverre zij dit project verenigbaar acht met EVRM-arrest S. en Marper tegen het Verenigd Koninkrijk (verzoeken nrs. 30562/04 en 30566/04)? Kan de Commissie eveneens aangeven of zij van mening is dat de indeling van passagiers in bepaalde 'risicoprofielen' een schending is van het beginsel van non-discriminatie, zoals vastgelegd in artikel 21 van het Handvest van de grondrechten? Zo nee, waarom niet?

***
ANTWOORD VAN COMMISSARIS KALLAS (op 26 oktober 2011)

Als onderdeel van de brede bezinning van de Commissie over beveiliging van de luchtvaart, heeft hierover op 5 oktober in Stockholm een workshop plaatsgevonden. Daar is besproken hoe het huidige systeem in de toekomst kan worden verbeterd. Het is de Commissie bekend dat de luchtvaartsector — luchtvaartmaatschappijen en luchthavens - met verschillende initiatieven de beveiliging op luchthavens wil verbeteren. Enkele voorbeelden hiervan zijn: "Better Security" van ACI Europe (Airports Council Europe) in samenwerking met AEA (Association of European airlines) en "Checkpoint of the future" van IATA (International Air Transport Association). Voorts werken 19 landen, waaronder de Verenigde Staten, in het kader van de International Civil Aviation Organization (ICAO) samen om normen te bepalen voor het zogenaamde Checkpoint of the Future. De Commissie heeft echter geen weet van een proefproject inzake luchtvaartbeveiliging zoals bedoeld door het geachte Parlementslid. Indien een proefproject van invloed is op de toepassing van verplichtingen inzake luchtvaartveiligheid, moet de Commissie hiervan op de hoogte worden gebracht voor het project kan worden opgestart.

Wat immigratie en grensbewaking betreft, weet de Commissie dat de Nederlandse overheid al een aantal jaar een programma heeft waarmee trans-Atlantische reizigers zich op voorhand vrijwillig kunnen registreren (het op de luchthaven van Schiphol toegepaste programma ‘Privium’). Het gaat hierbij niet om een proefproject. Dit programma is verbonden met het programma ‘Global entry’ in de VS en maakt het gemakkelijker om in zowel Nederland als de Verenigde Staten de grens te overschrijden. Reizigers krijgen door middel van automatische apparatuur toegang tot de twee landen, en hoeven dus niet meer in de rij te staan voor de gebruikelijke paspoortcontrole.

Wat immigratie en grensoverschrijding betreft, werkt de Commissie aan het initiatief EU Smart Borders, dat grensoverschrijdingen voor onderdanen van derde landen aan verschillende overgangen van EU-buitengrenzen moet vergemakkelijken. Dankzij de preregistratie van reizigers in combinatie met een systeem van automatische controles zal kunnen worden afgezien van bepaalde controles met betrekking tot de toelatingsvoorwaarden aan de grens (visum, verblijfsdoel, bestaansmiddelen, geen bedreiging voor de openbare orde).

Wat betreft de principekwestie die u met uw vraag aanhaalt, geldt het volgende:

Voor een project waarbij passagiers op basis van risicoprofielen in groepen zouden worden ingedeeld, moeten eerst de nodige persoonsgegevens worden verzameld. Het verzamelen van deze gegevens valt onder Richtlijn 95/46/EG (1) en moet daarom voldoen aan de beginselen die erin zijn vastgesteld. Bovendien moeten op grond van de bepalingen in artikelen 8 en 52 van het Handvest van de Grondrechten de noodzaak en de evenredigheid van de verwerking van deze gegevens worden aangetoond. Verder zijn naast duidelijke en gedetailleerde rechtsvoorschriften voor de werkingssfeer en de toepassing van deze maatregelen ook minimumgaranties onontbeerlijk om overeenstemming met het door het geachte Parlementslid aangehaalde Arrest EHRM te waarborgen (2).

Het Kaderbesluit 2008/977/JBZ (3) is slechts van toepassing op de verwerking van gegevens die lidstaten uitwisselen in het kader van de politiële en justitiële samenwerking in strafzaken.

Mochten de lidstaten beslissen het zogenaamde Checkpoint of the Future binnen de werkingssfeer van het EU-recht in gebruik te gaan nemen, moeten zij artikel 21 van het Handvest naleven en ervoor zorgen dat deze indeling in groepen niet zal neerkomen op een schending van het non-discriminatiebeginsel. In het bijzonder zouden criteria zoals geslacht, ras, etnische afkomst, taal of godsdienst van een passagier niet als basis mogen dienen voor een verschillende behandeling.

(1) Richtlijn 95/46/EG betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die gegevens, PB L 281 van 23.11.1995, blz. 31.
(2) S. and Marper v. UK (applications Nos 30562/04 and 30566/04).
(3) Kaderbesluit 2008/977/JBZ van de Raad van 27 november 2008 over de bescherming van persoonsgegevens die worden verwerkt in het kader van de politiële en justitiële samenwerking in strafzaken, PB L 350 van 30.12.2008, blz. 60.