AA
Vrijhandel moet democratie respecteren

Vandaag is een belangrijke dag voor TTIP, het beruchte vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS. Zowel in het Europees Parlement als in de Kamer probeert Europees Commissaris voor Handel Cecilia Malmström de meubelen te redden. Alle hens aan dek: een TTIP 2.0 moet soelaas bieden. Mooi, maar dat ‘TTIP light’ is niet meer dan een laagje vernis.

Het is lang niet zeker of het beruchte vrijhandelsverdrag tussen de EU en de VS (TTIP) de verschillende parlementaire stemmingen in de Europese Unie zal overleven. Vooral het mechanisme voor investeringsbescherming en arbitrage bij handelsconflicten (Investor-State Dispute Settlement of ISDS) zorgt voor beroering. Niet alleen bij progressieve usual suspects, maar ook bij enkele Duitse regeringsleden, de voormalige directeur van de Wereldbank Robert Zoellick, de denktank European Council for Foreign Relations, of Test-Aankoop bij ons. Critici vrezen dat in de toekomst onze performante Europese sociale en milieuregelgeving de neerwaartse druk vanuit Amerikaanse én Europese multinationals niet zal kunnen weerstaan.

Waarom hebben bedrijven speciale, geprivatiseerde rechtspraak nodig als het gaat om twee landen met volwassen, onafhankelijke rechtssystemen?

Het ISDS geeft bedrijven de mogelijkheid om landen buiten nationale rechters om aan te klagen in aparte arbitragetribunalen. Deze tribunalen worden samengesteld uit selecte groepjes van zakenadvocaten die moeilijk onpartijdig kunnen worden genoemd. Bedrijven staan zo in een sterke positie indien hun investeringen worden bedreigd door overheidsbesluiten of nieuwe wetgeving. Zelfs als die wetgeving mens of milieu wil beschermen. Klassiek voorbeeld zijn tabaksbedrijven die overheden aanklagen als die al te vergaande regelgeving voor de volksgezondheid invoeren. Het Zweeds bedrijf Vattenval heeft dan weer Duitsland aangeklaagd omdat het land (democratisch) beslist heeft uit kernenergie te stappen.

Vandaag geeft Malmström toe dat deze verdragen opgesteld zijn met de bescherming van investeringen in het achterhoofd, meer dan met het soevereine recht van staten om te reguleren. Om TTIP te redden, stelt de Eurocommissaris nu voor om tabaksbedrijven uit te sluiten van ISDS. Ze pleit ook voor een permanent arbitragehof met een vaste groep arbiters en ze wil landen de kans geven in beroep te gaan - dat een beroepsmogelijkheid oorspronkelijk niet voorzien was, is veelzeggend.

De hervormingsvoorstellen van Malmström zijn niets minder dan een schuldbekentenis. Ze erkennen wat er fout loopt met het ISDS-mechanisme, dat nu al in honderden bilaterale verdragen van EU-landen met ontwikkelingslanden toegepast wordt.

Het is mooi dat de Europese Commissie zich genoodzaakt voelt om de kwalijkste aspecten van ISDS aan te passen. Maar TTIP 2.0 is niet meer dan een laagje vernis. De kernvraag blijft: welk probleem proberen we hier eigenlijk op te lossen? Waarom hebben bedrijven speciale, geprivatiseerde rechtspraak nodig als het gaat om twee landen met volwassen, onafhankelijke rechtssystemen? Een overtuigend antwoord van de Europese Commissie blijft achterwege. De investeringen tussen de EU en VS zijn met meer dan 3.100 miljard euro per jaar gigantisch, ook zonder ISDS. Waarom zouden we multinationals dan een extra instrument geven om overheden aan te klagen en daarmee onze democratie in het defensief duwen? Noch in de VS, noch in de EU lopen bedrijven gevaar op discriminatie door reguliere rechtbanken. In een hoorzitting in het Europees Parlement op 2 maart vertelde de Finse professor Martti Koskenniemi, een ISDS-expert en autoriteit inzake internationaal recht, dat hem maar twee gevallen bekend zijn waarbij Europese bedrijven in een Amerikaanse rechtbank geen eerlijke behandeling hebben gekregen. Eén van de twee ging over het Cuba-embargo.

De hervormingsvoorstellen van Malmström zijn niets minder dan een schuldbekentenis. Ze erkennen wat er fout loopt met het ISDS-mechanisme, dat nu al in honderden bilaterale verdragen van EU-landen met ontwikkelingslanden toegepast wordt. Ook in het handelsverdrag tussen de EU en Canada (CETA) staat een ISDS-clausule. Als het Malmström menens is, heropent ze de onderhandelingen en haalt ze ISDS uit de deal met Canada. Ook de Belgische belastingbetaler moet wakker liggen van ISDS. België sloot tientallen investeringsverdragen met ISDS-clausules 'oude stijl' met derde landen. In plaats van ISDS alsnog in TTIP te krijgen, moet minister Didier Reynders (MR) die bilaterale verdragen herzien. Reeds in 2012 waarschuwden de groene partijen voor het risico dat investeringsverdragen zich tegen de schatkist zouden keren als de Belgische staat een geschil verliest.

Intussen heeft de eerste investeerder al een klacht tegen de Belgische overheid ingediend op basis van ISDS-clausules in die oude investeringsverdragen. Ping-An, de tweede grootste verzekeraar van China, diende in september 2012 een claim in om zijn financiële verliezen te recupereren na een investering in het toenmalige noodlijdende Fortis. Experts wijzen er op dat als Europa dit soort bilaterale vrijhandelsdeals blijft sluiten, ook met landen als China, we ons aan meer van dit soort zaken mogen verwachten. 

Intussen heeft de eerste investeerder, Ping An, al een klacht tegen de Belgische overheid ingediend op basis van ISDS-clausules in die oude investeringsverdragen.

Vandaag verdedigt Malmström in Brussel dus haar TTIP light. In het Europees Parlement hebben de commissies voor Milieu, Juridische Zaken, Constitutionele Zaken en Verzoekschriften zich al verzet tegen de ISDS clausule, terwijl de commissies Werkgelegenheid en Economie zich in minder radicale maar toch zeer kritische termen over ISDS hebben uitgesproken. In juni moet het Europees Parlement over een resolutie stemmen waarmee ze aan de Commissie duidelijk zal maken hoever de Europese onderhandelaars inhoudelijk mogen gaan. De houding van de weifelende traditionele fracties in het Europees Parlement is daarbij belangrijk.

Wat ons betreft is het duidelijk. Er is niets mis met handel, op voorwaarde dat het soevereine recht op overheidsregulering niet uitgehold wordt. Vrijhandel mag nooit een synoniem worden voor 'multinationals doe vooral waar u zin in hebt'. Als een democratie een sterke ecologische of sociale wetgeving wil implementeren, moet ze daartoe alle kansen krijgen. De ISDS-arbitrage is in dat opzicht ondemocratisch. Wij pleiten niet voor een pauze, maar voor een stopzetting van de onderhandelingen tot op zijn minst deze fundamentele kwestie uitgeklaard is.

 

Door Wouter De Vriendt en Bart Staes, respectievelijk Kamerlid en Europarlementslid voor Groen 

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?