GGO's: Droom of Nachtmerrie?

• 2012-04-16
• Milieu & dierenwelzijn Voeding & landbouw Gezondheid & consumenten

Op 26 april 2012 stelde ik samen met mijn beleidsmedewerkers en mede-auteurs Barbara Redant en Hans Van Scharen ons nieuwe boekGGO's: Droom of Nachtmerrie? in Brussel aan de pers voor.

Discussiëren over ggo's is niet makkelijk. Het thema raakt heel wat aspecten. Maar in essentie gaat het over wat er op ons bord komt te liggen. Dat staat heel dicht bij ons, het is heel persoonlijk en het beroert dus veel mensen. Het debat verloopt soms heel emotioneel maar het gaat wel over wezenlijke zaken: kweekrechten, patenten, de macht van multinationals en de steeds groter wordende machtsconcentratie van de agro-industriesector. Maar het debat gaat ook over de vermeende bijdrage die ggo's volgens sommigen kunnen leveren aan de strijd tegen de honger in de wereld, niet in het minst wegens de toenemende wereldbevolking en omdat steeds meer burgers in de opkomende landen uit het Zuiden steeds meer een Westers consumptiepatroon aannemen. Het debat draait ook om de rol van wetenschappelijk onderzoek en de onafhankelijkheid ervan. Het gaat om het gebruik van pesticiden en milieuvervuiling, over de rechten van consumenten en de positie van boeren en boerinnen in de voedselketen. Welk soort landbouwmodel kiezen we? Kiezen we voor agro-ecologie, of voor een steeds intensievere, industriële landbouw die gedreven wordt door een bepaald soort biotechnologie?

In “GGO’s: droom of nachtmerrie?” wegen we de pro’s en contra’s van ggo’s af. Het is een zoektocht en een reisverhaal. Geen droog essay of wetenschappelijk traktaat. Samen met twee fictieve hoofdpersonages trek ik gedurende drie dagen rond in het West-Vlaamse Heuvelland. Koen is een voormalige studievriend, milieuactivist en fervent blogger. Nathalie is bio-ingenieur en werkt in een Vlaams onderzoeksinstituut. Ze is erg pro ggo's. Het Heuvelland is een zeer inspirerende omgeving. Met ons drieën ontmoeten we er landbouwers, imkers, actievoerders en de uitbater van een bio-restaurant. We praten over landbouw, genetica, besmetting, bestuiving, pesticiden, antibiotica, zaden, bijen. We gaan vooral onderling in debat. Deze manier van werken maakte het mogelijk om de verschillende opinies die in het debat over ggo's te horen zijn, te bundelen en te ordenen.

Ons boek is een geëngageerd boek. Voor ons blijft de ontwikkeling van ggo's een eindig verhaal. Het biedt geen fundamentele oplossing voor de uitdagingen waar we in deze geglobaliseerde samenleving anno 2012 voor staan. Wij hebben de nodige reserves bij die hele genetische manipulatie van gewassen. We hopen dat wie dit boek leest, kanttekeningen plaats bij het pro-ggo verhaal van de Vlaamse regering.

De ggo-discussie wordt de komende weken sowieso terug erg actueel, al is het maar omdat er in Wetteren twee nieuwe veldproeven starten: het tweede jaar met de GGO-aardappelen maar ook een nieuwe proef met ggo-maïs. Ons boek wil de geïnteresseerde lezer argumenten aanbieden in dit debat.

Dat het gaat om een echte maatschappelijke strijd werd nog bewezen bij de beoordeling van een veldproefaanvraag voor het telen van GG-maïs in Wetteren. Op 12 april 2012 oordeelden Sabine Laruelle, federaal minister van Landbouw , Laurette Onkelinx, federaal minister van Volksgezondheid en Mechior Wathelet junior, federaal staatssecretaris voor Milieu dat het Vlaams Instituut voor Biotechnologie VIB zo’n veldproef met GGO-maïs mag opstarten in Wetteren. Deze beslissing is onbegrijpelijk. Ze gaat in tegen het gezonde verstand. De ministers houden geen rekening met de bezwaren die Groen en Ecolo en niet minder dan zestien NGO’s, actief in de sectoren milieu, klimaat, ontwikkelingssamenwerking en (bio)landbouw, naar voren brachten. Wellicht nog erger is dat de drie excellenties geen rekening houden met het zeer kritische advies van de Adviesraad voor Bioveiligheid. Deze adviesraad stelt weliswaar dat het zeer onwaarschijnlijk is dat de proef schadelijke effecten zal hebben voor de volksgezondheid, de dierenwereld of het milieu. Maar het gaat niet om een unaniem advies. Vier van de twaalf leden van de adviesraad vinden dat het dossier niet toelaat om de risico’s voor mens en milieu correct in te schatten. Ze schrijven letterlijk: “De wetenschappelijke kwaliteit van het dossier is van die aard dat het geen degelijke risicoanalyse toelaat”. Merkwaardig toch.

Het Vlaams Instituut voor Biotechnologie wil naar eigen zeggen met deze veldproef nagaan of meer planten per hectare geteeld kunnen worden. Dit zou interessant zijn om de opbrengst van energiemaïs te verhogen. In een reactie aan de krant De Morgen stelde VIB’er Geert De Jaeger dat het testen van deze techniek om oogsten te vergroten noodzakelijk is om die later te kunnen toepassen en dat dit behalve in maïs ook mogelijk is in een breed aantal andere soorten, waarbij gewassen uit ontwikkelingslanden zoals sorghum of kafferkoren niet uitgesloten zijn. Het meest opvallende aan het advies van de Adviesraad voor Bioveiligheid is de unanieme conclusie dat de veldproef in kwestie geen maatschappelijke of wetenschappelijke meerwaarde heeft.

De Raad zegt letterlijk dat het onduidelijk is wat vanuit landbouwkundig en dus maatschappelijk oogpunt het belang van deze veldproef met gg-maïs in België is. De langere planten zijn gevoeliger voor windschade dan natuurlijke variëteiten, zeker bij een hoge plantdensiteit. Bovendien is de afstand tussen planten verkleinen enkel zinvol als de planten kleiner zijn, en dus niet groter zoals bij de gg-maïs. Bovendien is de variëteit die het VIB heeft gemanipuleerd niet aangepast aan ons klimaat, en dus niet in staat om hier goed te groeien. Het unanieme oordeel van de Bioveiligheidsraad is hard: “It is very unlikely that the trial will produce sound, reliable and repeatable scientific information on the biomass formation”.

Maar ook op wetenschappelijk vlak kan de raad geen verantwoorde meerwaarde vinden in het dossier. Ze komt tot de vaststelling dat de proef tot doel heeft een demonstratie te geven van de gentechnologie. Het gaat dus met andere woorden niet om een onderzoeksproef. Een demonstratieproef is normaal de laatste stap in een onderzoektraject met oog op commercialisering.

Mijn oordeel is duidelijk: als blijkt dat de maïs in kwestie niet geschikt is om commercieel toe te passen, en dat de risico’s voor mens en milieu onvoldoende gekend zijn, dan is het niet verantwoord om zulke proef toe te laten. We moeten het maatschappelijk debat aanzwengelen. Daarom lanceer ik op 26 april tijdens het de voorstelling van het boek een heuse debatsite. Neem gerust een kijkje.

Bart Staes

Ggo’s: droom of nachtmerrie? ligt vanaf 26 april 2012 in de boekhandel. Het kost er 14,90 euro. Wie het boek rechtstreeks bij de auteurs bestelt, krijgt het thuis bezorgd tegen de prijs van 12 euro.

Stuur me een mail met vermelding GGO-boek, uw naam en adres en schrijf 12 euro over op rekening IBAN BE90 7340 0942 1032 (BIC KREDBEBB) van Bart Staes. Na ontvangst vindt u een door de auteurs ondertekend exemplaar in uw bus.