AA
De onzichtbare hand die ons wurgt

De verkiezingen in Griekenland waren in feite een referendum over wel of niet in de euro blijven. De toekomst van de eurozone - en daarmee het Europese project - stond op het spel. Met het mes op de keel verkozen Griekse kiezers de centrumrechtse Nea Demokratia tot grootste. Europese leiders feliciteerden winnaar Samaras, die deel uitmaakt van de politieke generatie die er zo'n puinhoop van maakte.

De opluchting in Brussel en elders is voorbarig, want deze uitslag is helemaal geen onvoorwaardelijke steun van de Grieken om volgens de huidige condities in de eurozone te blijven: 41,9 % van de uitgebrachte stemmen ging naar partijen die het memorandum van IMF-ECB-EU willen uitvoeren en 45,8% naar die partijen die dat niet, of op een andere wijze, willen.

Vertrouwen is het cement van de samenleving

De grote en steeds urgentere vraag die heel (politiek) Europa nu zou moeten bezighouden, is hoe we het collectieve vertrouwen in hoe de Europese Unie wordt bestuurd, kunnen terug krijgen. Vertrouwen is het cement van de samenleving en het brokkelt onder de extreme druk waaronder overheden, economieën en samenlevingen staan, in rap tempo af. Dat is bij ons misschien nog niet zo heel erg zichtbaar en voelbaar, maar bij de Grieken staat de Akropolis ondanks de verkiezingsuitslag op instorten. Er is geen visionair verhaal bij de regeringsleiders om de 'hearts and minds' van de Europese burgers terug te winnen.

Sinds de Wall Street crash van 2008, de daaruit voortvloeiende euro crisis en de falende aanpak ervan door Europese regeringsleiders uit centrumrechtse hoek, lijken de verwarring, onmacht, angst en het onbegrip in de samenleving alleen maar toe te nemen. Het gevoel is steeds meer dat we uit alle macht de euro redden, maar intussen de Europeanen verliezen. Politici hebben iets uit te leggen.

Het is lastig de kracht van de orkaan correct te analyseren, als je er nog midden in zit. De oorzaken van de financiële crisis kiemden allang, maar werden pas in 2008 met de val van Lehman Brothers goed zichtbaar. In een complex samenspel van allerlei factoren zitten Europese overheden en burgers in een houdgreep van ''de onzichtbare hand''. De ultrasnelle bewegingen op kapitaalmarkten en beurzen schuren met de inherente traagheid van het (Europese) democratische besluitvormingsproces.

There is an alternative

Maar het beeld dat we onder druk van de markten en drie kredietagentschappen, geen alternatief hebben dan keihard besparen, met recessies in vele landen tot gevolg, dat moet bijgesteld worden. “There is no alternative” was ook de mantra van Margret Thatcher, die samen met Ronald Reagan het begin van de neoliberale revolutie aankondigde. Na drie decennia zou intussen duidelijk moeten zijn dat we op de rokende puinhopen van een doorgedreven, bijna utopisch gedachtengoed staan.

Er bestaat een samenhang tussen het neoliberalisme, een politieke agenda van doorgedreven privatisering, deregulering, terugdringen van publieke diensten en overheden en het stimuleren van een sterke financiële sector. Die groeide uit tot too big to fail en too dangerous to exist . Maar de traditionele politieke families, die Europa hebben opgebouwd, erkennen dat onvoldoende. Met name christendemocraten (en ook liberalen) hebben geen wervend verhaal en blijven voortborduren op concepten die hun houdbaarheidsdatum overschreden hebben.
Europa brokkelt tijdens hun falende aanpak en gebrek aan leiderschap van de laatste vier jaar af. De erosie van de onderlinge Europese solidariteit en samenwerking - en dus het Europese project – gaat door als gevolg van het onophoudelijk gebeuk van de financiële markten en het vasthouden aan neoliberale dogma's.

Het primaat van de politiek

Het moet voor iedereen kraakhelder zijn dat wat er zich afspeelt, een gevolg is van menselijk handelen en verkeerde politieke keuzes. Dat is een van de redenen waarom de financiële sector anno 2012 nog steeds niet voldoende is hervormd en gereguleerd. Waarom de macht van financiële instellingen, ondanks de bijna-implosie van 2008, over en verwevenheid met overheden nog niet is gebroken.

Een van de belangrijkste uitdagingen is dat politieke leiders op nationaal en Europees niveau duidelijk laten zien dat zij het primaat terug opeisen en het algemeen belang verdedigen. Dat betekent naast het besparen en onpopulaire hervormingen, ook het aan banden leggen van de macht van 'de financiële markten' en het tegengaan van de groeiende inkomenskloof en sociale onrechtvaardigheid.

Het is ''een pure schande'' hoe vele Europese ministers - ook Vanackere - zich tijdens de huidige onderhandelingen over bijvoorbeeld de Basel III-regels, om risico's die banken nemen in te dammen, opstellen als vakbonden voor de banken. Niets van visie of durf. En de financiële lobby is sterk. Er is gewoon geen politieke wil om banken striktere regels op te leggen rond 'risicobeleid, liquiditeit, en de bonussen'.

Daarnaast is een bankenunie met Europees toezicht, een fiscale unie met uitzicht op het collectief beheer van eurobonds, bankgaranties voor Europese burgers, oprichting van een reddingfonds voor overheden en het verschaffen van een banklicentie aan het ESM, wel het minste waarover Europese leiders het eind deze maand eens moeten worden. De Britse minister van Financiën George Osborne zei in zijn jaarlijkse speech voor The City al dat van een bankenunie geen sprake kon zijn omdat de Britse kiezers daar niet achter staan. En zo glijden Europese lidstaten uit kortzichtigheid en verkeerd begrepen eigenbelang al jaren dichter naar de afgrond.
Leiders moeten tot slot blijven hameren op dit feit: de Grieken redden doen we niet voor de schone ogen van Janos, maar ook voor ons aller Europese eigenbelang.

Bart Staes, Europees parlementslid

Het e-boek "DE ONZICHTBARE HAND DIE ONS WURGT. Hoe de poenscheppers van de financiële sector de Amerikaanse droom kaapten en nu de Europese Unie gijzelen" is gratis.

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?