Campagne voor Europese verkiezingen begint

• 2008-12-01

Goede groene vrienden en vriendinnen

En in tijden van crisis durf ik zelf zeggen: kameraden!

Hier sta ik dan. Dankbaar voor het vertrouwen dat jullie in me stellen. Ongelooflijk blij dat jullie samen met mij erin geloven dat we op 7 juni 2009 opnieuw een Vlaamse ecologist naar het Europees Parlement zullen afvaardigen.

7 juni 2009 wordt een memorabele dag. Dan wordt mijn oudste zoon 21. En dan wordt mijn vader 79 jaar jong! En dan zorgt heel Europa ervoor dat de groene ideeën, de ecologische overtuiging, de gedachte van “De anderen beloven de hemel. Maar wij bewaren de aarde”, dat die gedachte, dat die politieke familie versterkt uit de stembus komt.

Hier sta ik dan! Samen met mijn fractieleider Dany Cohn-Bendit — de Parijse studentenleider van mei 68, de man van “L’imagination au pouvoir”, de man van “de verbeelding aan de macht”.

Samen met mijn collega-Europarlementslid Cem Ozdemir, sinds twee weken de nieuwe voorzitter van de Duitse groenen, het allereerste parlementslid van Turkse origine dat in 1994 in de Duitse Bundestag verkozen werd.

Samen met de diepgroene leidster van de Engelse en Welshe groenen Caroline Lucas, één van de auteurs van “A green New Deal”, het bij uitstek toekomstgerichte manifest van de Britse New Economics Foundation.

Samen met de collega’s van Ecolo en GroenLinks en de 38 groene partijen van de Europese Unie beloof ik jullie hier plechtig: “We zullen er de komende zes maand alles aan doen om de groene fractie in het Europees Parlement nog daadkrachtiger, nog efficiënter, nog constructiever, nog vernieuwender op de politieke kaart te zetten. Wij zijn bij uitstek de politieke familie van de hoop en het optimisme.”

Hier staan wij dan. Want als Vlaamse groenen staan we niet alleen. We maken deel uit van een groter geheel. Groenen zijn een belangrijke politieke familie in Europa. Niet de grootste, zeker de meest luidruchtige en zonder twijfel de meest coherente.

Groenen zijn bij uitstek pro-Europees. Maar groenen zijn ook niet blind voor het feit dat Europa heel arrogant kan zijn, vaak over de hoofden heen praat en soms minachtend neerkijkt op de nationale democratieën. Groenen zijn boos en triestig als Europa tekort schiet. We zijn pro-Europees maar blijven kritisch. We blijven ons verwonderen. We leggen ons nooit zomaar neer bij de gewone gang van zaken. Wij leggen uit waarom we een meer sociaal Europa willen, een Europa dat niet het neoliberalisme als alfa en omega van het politiek handelen uitkiest. We willen een ander en beter Europa. In het Europees Parlement en daarbuiten komen we op voor een democratisch, sociaal, ecologisch-duurzaam, gezond, transparant en vreedzaam Europa. Daar, en in een solidair Europa dat voluit gaat voor een andere globalisering en voor vrede, daar ligt onze groene kernboodschap.

Groenen denken per definitie op lange termijn, want hoe het er morgen uit zal zien, wordt vandaag beslist.

Soms zegt men dat de wereld ons dorp is. Met de mondialisering of de globalisering is dat geen ijdele gedachte. Maar in een dorp probeert men het voor elkaar op te nemen: met de buur die het moeilijk heeft; met de man of vrouw die zijn of haar werk verliest; met de werknemer die dolgedraaid nog nauwelijks overeind blijft; met de vrouw die pech heeft en ernstig ziek wordt; met de ouderen die buitenspel staan; met het koppel politieke vluchtelingen dat dreigt het land uitgezet te worden; met de jonge ouders die geen opvang vinden voor hun kinderen; met de kleine boer en boerin die met verlies werken en zwarte sneeuw zien.

Maar die wereld is nog geen dorp. Al te vaak heest er de wet van de jungle, voorgeschreven door de sterksten, met de grootste belangen. Dat is niet de wereld van de groenen. In het dorp dat die wereld is vragen wij vooruitgang voor iedereen.

Vrienden, bovendien gaat de wereld gebukt -niet onder één crisis- maar onder meerdere crisissen. En ze hebben alle met elkaar te maken.

De eerste crisis is die van de klimaatverandering. En dat plaatst ons voor een diep gewetensonderzoek. Want ik beken! Ik zie mijn kinderen graag. Niets bijzonders zult u misschien denken. Want dat zegt iedere ouder of grootouder. Maar helaas leven we in een tijd die ons dwingt om na te denken over wat dat betekent: onze kinderen graag zien. De cruciale vraag die iedereen met een greintje moraliteit en verantwoordelijkheidsgevoel zich zou moeten stellen, is deze: hoe graag zien wij onze kinderen écht?

Hoe graag zien we hen, als we hen in plaats van een prachtige, leefbare planeet, een vervuilde aarde nalaten? Een aarde met een teveel aan broeikasgassen. Een aarde die op een zucht van een omslagpunt staat waar de grootste catastrofes ons bedreigen. Want intussen blijft de mondiale CO2-uitstoot stijgen. De politieke inertie blijft groot, getuige het diplomatieke duw en trekwerk om te komen tot een afgezwakt Europees energie en klimaatpakket tijdens de Europese top op 11 en 12 december. Getuige het harde lobbywerk en de hypocrisie van de automobielindustrie in het dossier van het verminderen van de CO2-uitstoot van wagens.

Al Gore vatte het ooit eens krachtig samen. Over twintig jaar zullen onze kinderen en kleinkinderen ons twee vragen kunnen stellen. Ofwel zeggen ze ons:”Papa, mama. Oma, opa, wat ik niet begrijp is dat jullie geen actie ondernamen toen jullie in het begin van deze eeuw al die berichten binnen kregen. Merkten jullie toen niet dat de gletsjers aan het smelten waren? Zagen jullie niet dat er meer woestijnvorming voorkwam? Dat de zeespiegel steeg? Dat er meer overstromingen kwamen? Voelden jullie je niet verantwoordelijk voor die vele tientallen miljoenen milieuvluchtelingen? Waarom waren jullie zo egoïstisch? Zo verspilziek? Waarom gaven jullie toe aan de druk van al degenen die alleen maar de hebzucht, het korte termijnbelang belangrijk vonden?”

Geef toe. Dat soort vragen wil ik in 2030 niet krijgen van mijn kleinkinderen. Veel liever zou ik de vraag krijgen: “ Opa, oma. Waar vonden jullie de moed om die klimaatverandering te stoppen? Die klimaatverandering waarvan velen toen zegden dat daar iets aan doen onmogelijk was, te moeilijk of politieke zelfmoord. Hoe hebben jullie het klaargespeeld om tegen alle lobbies en industriële belangen in, de wereld toch te behoeden van de ergste catastrofe? Waar vonden jullie de kracht om onze planeet aarde echt te bewaren? Opa, oma, we zijn fier op wat jullie gerealiseerd hebben.”

En dan hoop ik dat we zullen kunnen zeggen dat de groenen er met veel vallen en opstaan in slaagden de politieke wereld te mobiliseren voor de reuzentaak planeet Aarde te bewaren van de ondergang. Dan zal ons antwoord zijn dat politieke wil bergen kan verzetten, dat politieke wil een hernieuwbare energiebron is.

Vrienden, als er de komende vier tot tien jaar geen fundamentele koerswijziging komt, is het niet realistisch om te denken dat onze kinderen en kleinkinderen een leven zonder catastrofes kunnen leiden.

We staan dus voor een cruciale periode. Groenen zijn nodig om constructief tegenwerk te bieden. Daarom de nood aan een sterke groene fractie in het Europees Parlement.

De tweede crisis is de alweer bijna vergeten voedselcrisis. Voedsel. Tot nader order de eerste basisbehoefte. Al vele jaren lijden bijna een miljard mensen structureel honger, ondanks dat er meer dan genoeg voedsel geproduceerd wordt. En het aantal hongerige mensen kan snel toenemen, wanneer steeds vaker oogsten mislukken als gevolg van klimatologische rampen. En het gebeurt: Australië zag zijn graanproductie gedecimeerd door aanhoudende droogte. In een grote staat van Mexico werd bijna de hele oogst weggespoeld door hevige overstromingen. Toen voedselprijzen en brandstofprijzen het afgelopen jaar fors stegen, kwamen grote groepen mensen direct in problemen. Met sociale onrusten tot gevolg.De wereld voorraden maïs en tarwe zitten grosso modo op hetzelfde niveau als de jaren tachtig, behalve dat er toen 2 miljard minder monden gevoed moesten worden. Specialisten en analisten voorspellen ons een nieuwe voedselcrisis in het voorjaar van 2009 door stijgende voedselprijzen.Het meest schandalige is overigens dat die stijgende voedselprijzen mede worden veroorzaakt door speculatie met grondstoffen op handelsbeurzen in de westerse beschaving!

Zo komen we bij de andere, meer recente crisis die onlosmakelijk verbonden is met al die andere crisissen: een ongeziene financiële en economische crisis, gevoed door overheden die wegkeken toen financiële elites blinkende luchtkastelen bouwden op drijfzand. Men zei dit niet te weten, maar men wist wél dat er een economie werd gebouwd op eindeloos veel krediet en schulden. Het waren overheden die de facto "JA" zeiden tegen het feit dat Wall Street en de Londense City hebzucht als leitmotiv bij het zakendoen propageerden. Het waren politici die al sinds begin jaren zeventig bezig waren met het afbreken van verstandige regelgeving - nog ontwikkeld door president Roosevelt en econoom Keynes als antwoord op de grote depressie van de jaren 30. Het waren politici —ook ter linkerzijde- die in de negentiger jaren kozen voor meer liberalisering, deregulering, privatisering en meer competitie. De essentie van deze crisis is dat banken en andere financiële instellingen in plaats van dienaren van de economie en de samenleving, er de meesters van geworden zijn. Die ontwikkeling is mede mogelijk gemaakt door politieke besluiten. En door mensen die graag in nooit ophoudende consumptiesprookjes geloven.

Het moge duidelijk zijn: met deze crises staan wij vandaag allemaal voor echt dringende en fundamentele keuzes op allerlei vlak.

Een doemscenario zegt u? Dat zou het kunnen zijn, als we voortdoen zonder verandering. Als we blijven aanlopen achter politici genre George Bush op het internationale vlak. En op nationaal vlak achter al die politici die zich gedragen als de rattenvangers van Hamelen, politici die jarenlang onverantwoord regeerden en in de feiten doen alsof er geen klimaatprobleem is. Of geloven we nu echt dat dezelfde inerte politici en politieke families nu plots wakker zullen worden, zonder voldoende groene politieke druk? Dat is hetzelfde als geloven dat bankiers die aan de basis lagen van de rampzalige financiële ontsporingen, nu plots een toonbeeld van ethiek, transparantie en solidariteit zouden worden… Pas toen hun banken werden genationaliseerd, waren ze bereid hun miljoenenbonussen voor niet geleverde diensten op te geven.

Maar het hoeft geen doemscenario te worden. Overal in Europa zijn groene partijen zich aan het warmlopen voor deze vader én moeder van alle verkiezingen. Gaan ook de Europeanen voor “Change”, voor “Verandering”?

Daarom zijn deze verkiezingen extra belangrijk voor de Groenen overal in Europa. Niet omdat de Groenen nu persé veel macht moeten verwerven; maar omdat het groene gedachtegoed cruciaal is. Omdat we de problemen waar we middenin zitten alleen in eerste instantie op Europees niveau kunnen afspreken. En die afspraken vervolgens op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau moeten uitvoeren. Het is een moeilijk gevecht, waarbij gevestigde politieke partijen en bedrijven veel aan greenwashing doen. Maar het is een strijd die we moeten voeren. Als we menen dat we onze kinderen graag zien.

Het is dus hoog tijd voor een “Green New Deal': een combinatie van sociale en ecologische rechtvaardigheid. De kern van zo’n Groene New Deal is dat we vandaag moeten investeren in de welvaartstakken van de toekomst zoals hernieuwbare energie en groene technologische innovatie. Laat me toe me vandaag alleen iets te zeggen over de o zo noodzakelijke investeringen in hernieuwbare energie.

Er moet een miljarden kostende Europese reconversie- en investeringsplan voor duurzame energie komen, naar analogie met het vijftig jaar oude Euratom-Verdrag. Europees grondlegger J. Monnet noemde kernenergie indertijd "de juiste ster om de Europese wagen aan te hangen". Vele miljarden Europees belastinggeld later is duidelijk dat die Europese wagen vol nucleair afval zit. Een antwoord hierop ontbreekt vooralsnog. Europa mag ook niet afhankelijk blijven van dure, milieuvervuilende import van olie, gas, steenkool en uranium uit instabiele regio’s. Tijd dus voor een nieuwe ster: duurzame en hernieuwbare energie.

De Duitse Heinrich-Böll Stichting toont aan dat het anders kán. Het potentieel aan groene elektriciteit uit hernieuwbare bronnen in Europa is enorm. Het kan zelfs voldoen aan de stijgende vraag van morgen. Alleen is daarvoor een gezamenlijk Europees project nodig waarbij van Finland tot Spanje wordt geïnvesteerd in nieuwe, groene elektriciteitscentrales. IJsland en Noorwegen bewijzen dat het kan en gebruiken alleen nog duurzame stroom. Europa laat die mogelijkheden grotendeels onbenut. De EU moet, in plaats van de doodlopende nucleaire sector te subsidiëren, ijveren voor het oprichten van een agentschap voor duurzame energie. Een mooie naam is er al: Erene (European Community for Renewable Energies).

Waar we dit mee betalen in de huidige crisis? Gewoon, door het geld te halen waar het zit, offshore centra of belastingparadijzen bijvoorbeeld, geliefkoosde bestemmingen voor hedgefondsen. Volgende week stemt het Europees Parlement een door mij geschreven verslag over een kordate aanpak van de fiscale fraude. Die wordt geschat op 2 tot 2,5 keer de totale Europese begroting: 250 miljard euro fraude! Jaarlijks. Stel dat we daar één vierde kunnen van recupereren dan beschikken we ineens over 60 miljard euro om een echt groen en vernieuwend beleid uit te tekenen en te financieren! En ik sta niet alleen.

Tussen alle doffe ellende komt er soms ook een positief, politiek signaal: een jaar geleden dienden drie Amerikaanse senatoren een wet in om belastingsparadijzen aan te pakken. Want ook de V.S. loopt door de fiscale competitie en belastingsfraude jaarlijks miljarden aan belastingopbrengsten mis. Geld dat ze nu goed kunnen gebruiken. En surprise, één van die drie senatoren was ene Barack Obama. Die verklaarde toen: ‘Dit is een basale kwestie van eerlijkheid en integriteit.’ Als groenen willen we dan ook terug de invoering van de Tobin-taks, een minimale maar efficiënte belasting op financiële verrichtingen, op de politieke agenda plaatsen.

Groene luchtfietserij? Nee, een heel concrete visie op wat kan en - gezien de urgentie - ook moet. En tevens een uitweg uit het cynisme dat wordt gevoed door falende politieke en economische leiders. Zij pleiten enerzijds voor burgerzin en waarden, maar dragen anderzijds geen verantwoordelijkheid, omdat ze amper iets doen aan het stelselmatig ondergraven van het sociale weefsel van samenlevingen en het ondermijnen van onze bestaansbron zelf: moeder aarde. De geschiedenis herhaalt zich, zeggen ze. Laat het niet Wereldoorlog III zijn.

We moeten ons van tijd tot tijd laten inspireren door grote denkers. In 1947 schreef de grote ziel uit India, Mahatma Ghandi, een tekst waarin hij 'de zeven blunders' van de moderne wereld definieerde die leidden tot systematisch geweld. De 7 blunders zijn verrassend toepasbaar op de wereld van zeventig jaar later:

1. Rijkdom zonder werken.

2. Plezier zonder bewustzijn.

3. Kennis zonder karakter.

4. Handel zonder moraliteit.

5. Wetenschap zonder menselijkheid.

6. Aanbidding zonder opoffering.

7. Politiek zonder principes.

Dat laatste is belangrijk. Want als groenen één iets hebben: dan zijn het principes. Zonder groen wordt alles grauw. En dat geldt ook voor de politiek! Vergroenen is geen politieke slogan meer, het is de leus voor een leefbare toekomst voor onze kinderen. U weet wel, die pagadders die iedereen zo graag ziet.



Bart Staes,
Speech na verkiezing tot lijsttrekker voor Europa
Horizoncongres 29 november 2008