AA
Podcast: De boer op met Bart - E5: Een gesprek over sociale verantwoordelijkheid

Vrouwen spelen een essentiële rol in de voedselvoorziening. Ze produceren meer dan de helft van het voedsel in de wereld. En toch is van alle hongerigen in de wereld 70 procent vrouw... Komt daarbij dat gesubsidieerde import van landbouwproducten de lokale voedselproductie verdringt en een aanslag pleegt op hun inkomen. De duurzame ontwikkelingsdoelen willen honger de wereld uit tegen 2030. Wat minder in het oog valt is ook de eis dat tegen dan eten op een duurzame manier wordt geproduceerd.

Intussen onderhandelt Europa over Mercosur (een nieuwe handelsovereenkomst met Zuid-Amerika), worden economische partnerschappen afgesloten in Afrika en Azië. En zo lijkt de economische agenda belangrijker dan de sociale. Hoe moet dat met opkomende economieën die hetzelfde eetpatroon nastreven en een steeds toenemende bevolking?

Johan D’hulster van de Akelei is naar eigen zeggen ‘in transitie’ naar de pensioenleeftijd en bezig met het doorgeven van zijn groentebedrijf aan een volgende generatie. De laatste jaren verblijft hij regelmatig in boerenmiddens in Indië waar hij onlangs nog een boerencentrum oprichtte ter herwaardering van de waardigheid en het zelfrespect van de gewone boer. De situatie van de landbouw in India ziet er momenteel niet zo goed uit. 55% van de bevolking (ongeveer 700 miljoen mensen) is actief in de landbouw en 80% daarvan bewerkt minder dan 1 ha. Dat geeft op zich een solide basis, maar er is veel ontreddering, veel verlies van samenhang en een groot verlies van kennis. Het is eerder een vorm van overlevingslandbouw die dankzij multi cropping (een praktijk uit de traditionele landbouw waarbij veel gewassen samen geteeld worden) toch voldoende opbrengsten en voedingswaarde genereert voor die kleine boeren. Nogal wat boeren grijpen terug naar de traditionele praktijken waar veel wijsheid is aan verbonden en waar de biolandbouw nog veel van kan opsteken.
 
Fake news

We werden op school het idee ingepeperd dat de zogenaamde groene revolutie, die het gebruik van kunstmeststof, gewasbestrijding en genetische manipulatie stimuleerde, in Indië een succes was en het land redde van de hongersnood. Maar de werkelijkheid zit wel anders in elkaar. Onderzoekswerk van Norman Borlaug bracht een tarwesoort voort die samen met rijst in enkele provincies in Indië geïntroduceerd werd. De productie verhoogde, het waterverbruik steeg met factor 10. Veel plaatselijke gewassen verdwenen. Bodemuitputting, de volstrekte verstoring van natuurlijke irrigatiesystemen, problemen met bodem, dier en plant, maar ook de menselijke gezondheid, tot vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen waren het gevolg.

De wereldvermaarde activiste Vandana Shiva heeft aangetoond dat de voedselproductie vóór de groene revolutie groter was dan erna. De revolutie startte in Indië en veroverde intussen de hele wereld, maar stuurt dankzij pr-machines wel veel fake news de wereld in... Sinds 1995 zijn er ongeveer 300.000 zelfmoorden geweest (vrouwen niet meegerekend!). De omschakeling van traditionele landbouw naar moderne industriële landbouw duwde boeren vaak in een schuldpositie.

De ontsporing op vlak van klimaat speelt harder in Indië dan bij ons. De bebossingsgraad viel er terug van wellicht 80% naar 8% nu en dat op 150 jaar tijd. Maar ook de tegenbeweging is in gang gezet. In 2016 besliste de overheid om te herbebossen en plantten 800.000 mensen op 24 uur tijd 50 miljoen bomen.

De kracht van vrouwen

Indische vrouwen zijn ontzaglijk sterk en krachtig. Doordat de maatschappij verschillende modellen kent is de rol van de vrouw er divers. In een mannelijk dominant model is de landbouw misschien sterk uitgebouwd, maar speelt de vrouw wel een belangrijke rol. Terwijl in vrouwelijk dominante modellen de sociale voorzieningen veel steviger zijn, en de landbouw misschien een minder grote rol speelt. Feit is dat vrouwen belangrijk zijn. Ze waren bijvoorbeeld ook de drijfveer voor groenteteelt. Traditioneel leefden Indiërs immers van melk, granen en peulvruchten. Maar vrouwen brachten groenten binnen, met meteen ook oog voor zaadteelt en voor zorg. Heel mooi om zien.

Johan staat als boer onder de boeren en heeft veel geleerd van de Indische boeren. Heel vaak gewoon door hen te vertellen wat hij van ze leerde. Zo geeft hij ontzettend veel waardigheid terug. Vrouwen vertelt hij over moeder Natuur, moeder de Koe en moeder de Vrouw en brengt zo een stukje wijsheid terug bij hen. Het is een ontzettend mooie vorm van herstel en heling en daar krijgt hij ginder ook veel waardering voor.
Om terug te keren naar het Europees landbouwbeleid. 70 miljoen huishoudens hebben 1 of meerdere koeien. Melk is in Indië alomtegenwoordig en toch probeert de EU om melkpoeder te dumpen in Indië via vrijhandelsakkoorden. Dat is een aanslag op de culturele identiteit. Jammer toch? De autonomie van boeren en boerinnen wordt zo aangetast en uit handen gegeven.

Verantwoordelijke afhankelijkheid - zoals Johan autonomie benoemt - speelt zich af op vijf vlakken: eerst op het denken. Van zodra de autonomie daar hersteld is, komt er aandacht voor de andere vlakken: bodemvruchtbaarheid, zaad, water en energie. En eigenlijk moet er eerst een beetje voorspoed zijn voor je aan autonomie kunt werken. Dan komt bijna automatisch de sociale verantwoordelijkheid inzake onderwijs, gezondheidszorg... En dan zie je hoe essentieel landbouw in dat verhaal eigenlijk is.

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?