Podcast: De boer op met Bart - E3: Boeren met natuurlijk kapitaal

• 2018-04-26
• Voeding & landbouw Milieu & dierenwelzijn Geldzaken & handel Europa in de wereld

Om voedsel te produceren is kapitaal nodig. Geld voor investeringen op de boerderij, en menselijk kapitaal, fysieke kracht, kennis en ervaring. Maar ook natuurlijke kapitaal. De ecosystemen maken productie mogelijk: bodem, water, lucht, klimaat, biodiversiteit. Een landbouw die het natuurlijke kapitaal aantast, ondergraaft op lange termijn zijn productiecapaciteit. En als we het gemeenschappelijk landbouwbeleid nu niet drastisch hervormen, dan is dat wat aan het gebeuren is. De land- en tuinbouwsector is verantwoordelijk voor 8% van alle broeikasgasuitstoot.

Het voordeel van het houden van vleesvee in natuurgebieden, is dat je minderwaardige, maar ruwe grassen als voeder geeft en de runderen die omzetten naar hoogwaardige eiwitten in hun vlees. Tussen gangbare boeren en natuurverenigingen zitten soms conflicten, maar met de komst van een bioboer is men meestal wel blij. Die haalt het maaisel niet weg, de koe eet het gras op en geeft haar mest - in verhouding gedoseerd - af. De wintermest uit de stallen kan niet terug naar het natuurgebied, maar dient als voeding voor de akkers waar groenten en granen op komen. Er gaan in natuurverenigingen ook wel stemmen op die landbouw intensief willen en natuur extensief, zodat er geen verweving is, en dat geeft in Vlaanderen soms wel spanning.

Runderen en de veehouderij nemen het merendeel van de broeikasgasuitstoot voor hun rekening. Hun voetafdruk is ook groot omdat ze bijna 2/3 van de landbouwgrond nodig hebben voor de voederproductie. Dus minder vlees produceren is de makkelijkste manier om de uitstoot naar beneden te halen. Nu concurreren die voeders met menselijke voeding.
Op de zogezegd minder goede gronden kun je ook aan boslandbouw doen met vruchtbomen. Noten, kastanjes en gras zorgen voor een dubbel gebruik van de percelen. Daar kan dan misschien niet zoveel vee op lopen - je moet ook geen vee zetten op dure grond - maar de eventuele mindere opbrengst wordt gecompenseerd door de opbrengsten uit de boslandbouw. En zorgt voor een verschuiving van dierlijke naar plantaardige productie.

Met de ecosysteemdiensten is het anders gesteld. De boeren zorgen er voor maar worden daar amper voor vergoed. Velden zijn mooi aangelegd, omwald, met lanen, perceelranden met bloemen. Met biologische landbouw is er ook respect voor het milieu, het sluiten van kringlopen. Mensen genieten er van, maar betalen er nauwelijks voor. Dus dat een overheid mij daarvoor vergoedt, vind ik logisch.

Als het hele gemeenschappelijke landbouwbeleid wordt hervormd, mogen we niet alleen kijken naar de subsidiekant. Boeren hebben zwaar geïnvesteerd mét die subsidies. Je kunt niet halfweg de regels veranderen. Het hele plaatje moet aangepast worden: er moet meer voorlichting komen, meer aandacht voor de (te grote) rol van toeleveringsbedrijven, de hele keten moet worden aangepakt. En geleidelijk, zodat boeren een leefbaar inkomen blijven houden en menselijk op pensioen kunnen gaan. Daar moeten we echt goed over nadenken!

De huidige generatie gangbare boeren zet nog steeds in op grote investeringen, smart agriculture ook, wat op zich een verrijking is maar soms met bizarre effecten. Buitenlandse firma’s gaan geld verdienen aan precisielandbouw en robotisering. Soms heeft een boer meer percelen dan hectaren en kost die digitalisering alleen maar geld (met de rand van je perceel af te rijden ben je al halfweg je werk. Intussen ben je langer onderweg van het ene perceel naar het andere. Een loonwerker haalt zijn investering er zo niet uit!). De zogenaamd duurzame productie is teveel voorgekauwd door de industrie. Boeren gebruiken minder pesticiden, of emissiearme stallen met airco omdat hen dat is verteld. 

Wat echt natuurlijker of milieuvriendelijk is, daar hebben boeren vaak zelf geen tijd voor om over na te denken. Intussen verdwijnt de know how wel. Hoe is de bakkwaliteit van het graan? Wat is bakkwaliteit? Die norm wordt vandaag opgelegd door de industrie. We voeren het graan weg en we weten niet wat ermee gebeurt. Wat is de sterkte of zwakte van bepaalde rassen? We maken de basis van onze genetische capaciteit zo eng, dat er straks niks meer over blijft. We verliezen ons idee over diversiteit. Met bio is er net een hele verbreding aan het komen. En dat is goed!

Klik hier voor het overzicht met alle andere podcasts.