Naar een Europees kwaliteitsvervoer per spoor: De Commissie stelt voor de markt van het internationale reizigersvervoer in 2010 open te stellen

• 2004-03-03

Met het « derde spoorwegpakket » dat vandaag wordt voorgesteld, stelt de Commissie voor de hervorming van de spoorwegsector voort te zetten door het internationaal reizigersvervoer binnen de Europese Unie open te stellen voor concurrentie. Zij wil aldus de integratie van de Europese spoorwegruimte voltooien en een vervoerstak stimuleren die meer dan ooit noodzakelijk is. De Commissie stelt eveneens voor de rechten van de internationale reizigers te verbeteren, een certificeringssysteem voor locomotiefbestuurders in te stellen en de kwaliteit van het goederenvervoer per spoor te verhogen. « In 2010 zal het trans-Europese hogesnelheidsnet aaneengesloten zijn en zullen zich op basis van concurrentie nieuwe diensten kunnen ontwikkelen. De druk van de goedkope luchtvaartmaatschappijen is voor het internationale reizigersvervoer per spoor reeds een realiteit : dat zal nieuwe modellen moeten ontwikkelen en nu is ongetwijfeld het ogenblik om initiatieven te ontwikkelen» verklaarde Loyola de Palacio, de voor vervoer bevoegde Vice-voorzitter. «Dit voorstel is ambitieus en realistisch : met 2010 als termijn geven wij een duidelijk richtpunt aan alle marktdeelnemers zodat zij zich kunnen voorbereiden ».

De Commissie heeft een nieuwe reeks maatregelen voorgesteld ter stimulering van de spoorwegsector overeenkomstig de oriëntaties die zijn aangekondigd in het Witboek « Het Europese vervoersbeleid tot het jaar 2010 : tijd om te kiezen »(1).

Openstelling van de markt

Er wordt voorgesteld dat de spoorwegondernemingen die over een licentie en de nodige veiligheidscertificaten beschikken, vanaf 1 januari 2010 binnen de Gemeenschap internationale diensten kunnen verzorgen. Zo zouden de huidige diensten zoals Thalys en Eurostar bijvoorbeeld concurrenten kunnen krijgen. Deze aanvullende fase van de totstandbrenging van de interne markt van spoorwegdiensten begint op het moment dat de klassieke internationale spoordiensten een groeiende druk ondervinden van de goedkope luchtvaartmaatschappijen. Het toestaan van nieuwe commerciële initiatieven zou deze sector nieuw leven moeten inblazen. Om realistische economische voorwaarden te creëren voor de ontwikkeling van deze diensten, wordt voorgesteld de mogelijkheid open te laten om de reizigers over de hele lengte van een internationaal traject te laten op- en afstappen, ook tussen twee stations in een- zelfde lidstaat.

Er is dus voldoende flexibiliteit aangebracht om het economisch evenwicht te beschermen van de openbare-dienstcontracten die hieronder zouden kunnen lijden, zonder evenwel de exploitatievoorwaarden voor de nieuwe internationale marktdeelnemers overmatig in te perken.

Uit een in 2003 (2) in de vijftien lidstaten uitgevoerde enquête blijkt dat 70% van de ondervraagde personen akkoord gaan met de bewering: « Indien de veiligheidsnormen worden nageleefd, is concurrentie de beste manier om de doeltreffendheid van het spoorwegvervoer te verhogen ». Deze benadering is herhaaldelijk geformuleerd door het Europees parlement, met name bij zijn stemmingen in 1999 over het eerste spoorwegpakket en in 2003 over het tweede spoorwegpakket. In oktober 2003 heeft het Europees parlement gestemd over een amendement betreffende de openstelling voor concurrentie van alle spoorwegdiensten voor het vervoer van reizigers, nationale of internationale per 1er januari 2008 (3) . In haar advies over deze amendementen (4) , heeft de Commissie aangegeven dat deze kwestie moest worden behandeld in een specifiek voorstel, dat de mogelijkheid biedt rekening te houden met de bestaande wetgeving op het gebied van contracten van overheidsdiensten, ten einde elke inconsistentie te vermijden. De Commissie doet dus vandaag een specifiek voorstel over de openstelling van de markt voor het reizigersvervoer, vergezeld van maatregelen inzake de bescherming van de passagiersrechten.

Meer rechten voor de passagiers

Zoals dit reeds in de luchtvaartsector is gerealiseerd met de bescherming van de passagiersrechten bij instapweigering en bij vertraging, stelt de Commissie voor een kader vast te stellen voor de bescherming van de passagiersrechten in de spoorwegsector, voor de internationale diensten. Het betreft een voorstel voor een verordening waarbij minimumregels worden vastgesteld voor de informatie aan passagiers, vóór en tijdens de reis, de regels die moeten worden nageleefd bij vertraging, de behandeling van klachten en de bijstand aan personen met beperkte mobiliteit. Deze verordening vormt een basis van waaruit de invoering van gunstiger maatregelen via covenanten tussen de sector en passagiersorganisaties zal worden aangemoedigd.

Certificering van locomotiefbestuurders

Onder de vandaag voorgestelde maatregelen is er ook een ontwerp-richtlijn over de certificeringen van locomotiefbestuurders. Uitgewerkt in nauwe samenwerking met de sector en met de sociale partners, voorziet deze tekst in een mechanisme waarmee de competenties en de verantwoordelijkheden op het gebied van opleiding, evaluatie en erkenning van de kwalificaties van treinbestuurders en van boordpersoneel dat veiligheidsfuncties vervult, beter kunnen worden gedefinieerd. Een bestuurder zal over een eigen certificering moeten beschikken, waarin zijn algemene competenties worden erkend en die op het hele grondgebied van de Gemeenschap geldig moet zijn. Deze certificering zal moeten worden aangevuld met een door de spoorwegonderneming afgeleverd attest dat de specifieke opleiding voor het afgelegde traject, voor het gebruikte materieel en voor de eigen exploitatie- en veiligheidsprocedures van de onderneming, erkent.

Hoogwaardig vrachtvervoer per spoor

Voor het goederenvervoer heeft de Commissie een ontwerp-verordening ingediend met het oog op de invoering van minimale kwaliteitsclausules in de contracten tussen de spoorwegondernemingen en hun klanten, wat in de sector reeds als een goede praktijk wordt beschouwd. De precieze inhoud van de kwaliteitsverbintenissen wordt overgelaten aan de contractuele vrijheid, maar de bedoeling van de voorgestelde tekst is dat de kwaliteitselementen systematisch worden besproken en ermee rekening wordt gehouden in de contracten. Het gebrek aan kwaliteit van de vrachtvervoerdiensten, met name voor de internationale diensten waarbij verschillende spoorwegondernemingen op een zelfde traject zijn betrokken, heeft een nadelig effect op de aantrekkingskracht van het spoor en vormt nu nog één van de belangrijkste oorzaken die de constante achteruitgang van het marktaandeel van het spoor verklaren, dat nu al onder de 8% is teruggevallen (tegen 40% in de Verenigde Staten).

Op termijn zal de concurrentie een sterke druk tot kwaliteitsverbetering met zich brengen, maar de werkelijke openstelling van de Europese markt voor spoor- vrachtvervoer gaat niet vlug genoeg. De nieuwe marktdeelnemers vertegenwoordigen slechts 3 à 4% van de markt en in verschillende lidstaten zijn er nog geen. Ten opzichte van 2002 zijn de volumes van per spoor vervoerde goederen (5) in 2003 in de helft van de lidstaten gedaald en in de Europese Unie zijn ze in totaal met 1% achteruitgegaan. In de laatste tien jaar is het vervoer met 30% in volume (38% voor de weg) gestegen, terwijl het spoorwegvervoer stagneerde (3%). Het gebrek aan belangstelling voor het spoor wordt vooral veroorzaakt door problemen inzake betrouwbaarheid en kwaliteit.

Achtergrond

Deze maatregelen vormen een aanvulling op het sedert de richtlijnen van het eerste pakket van 2001 bestaande kader en de maatregelen van het tweede spoorwegpakket, dat in de finale goedkeuringsfase zit (richtlijn over de veiligheid van het spoor, spoorwegagentschap, openstelling van de markt van het goederenvervoer). Het eerste pakket heeft de « geregulariseerde » openstelling mogelijk gemaakt van het internationale goederenvervoer. Het is van toepassing sedert 15 maart 2003. Het tweede pakket beoogt de bespoediging van deze openstelling en de uitbreiding ervan tot het intern goederenvervoer (cabotage). Bovendien moet het de veiligheid verbeteren en maakt het een grotere interoperabiliteit mogelijk, dank zij verschillende specifieke richtlijnen en de oprichting van het Europees Agentschap voor de veiligheid en interoperabiliteit van de spoorwegen, dat in Valenciennes (Frankrijk) zal worden gevestigd. Over het pakket wordt momenteel bemiddeld tussen de Raad en het Europees Parlement .

ANNEX

Regulation on International Rail Passengers' Rights and Obligations : main elements of the Commission proposal

De tabellen zijn beschikbaar in PDF en WORD PROCESSED

(1) COM(2001) 370 van 12.9.2001

(2) Eurobarometer 59.2 uitgevoerd in de lente van 2003

(3) Wetgevingsresolutie van het Europees Parlement over het gemeenschappelijk standpunt, door de Raad vastgesteld met het oog op de aanneming van de richtlijn van het Europees Parlement en de Raad houdende wijziging van Richtlijn 91/440/EEG van de Raad betreffende de ontwikkeling van de spoorwegen in de Gemeenschap (8011/3/2003 C5-0295/2003 2002/0025(COD)).

(4) COM(2003) 719 van 26.11.2003

(5) In ton/km