Het ruimtevaartbeleid van de EU krijgt gestalte: EU-leiders bespreken de toekomst van de ruimtevaarttechnologie

• 2003-05-21

Philippe Busquin, Europees commissaris voor Onderzoek, Lord Sainsbury, Brits minister van Wetenschap en Innovatie, en Antonio Rodatà, directeur-generaal van het Europees Ruimteagentschap, hebben gesproken voor 350 vertegenwoordigers van de overheid, het bedrijfsleven en de onderzoekwereld. Deze bijeenkomst was een onderdeel van een reeks raadplegingen over het Europese ruimtevaartbeleid naar aanleiding van de publicatie van het Groenboek van de EU over het ruimtevaartbeleid(1). Het raadplegingsproces zal worden afgerond met een grote conferentie in Parijs op 23 en 24 juni, waar de weg moet worden bereid voor een Witboek en een gedetailleerd actieplan die eind 2003 moeten worden gepresenteerd. De conferentie van vandaag ging met name over de manier waarop O&O op ruimtevaartgebied kan leiden tot concrete toepassingen en commerciële producten op de meest uiteenlopende gebieden, bijvoorbeeld telecommunicatie, navigatie en plaatsbepaling en aardobservatie.

"De ruimtevaart en de manier waarop wij het ruimtevaartpotentieel exploiteren kan veel voordeel opleveren voor alle Europeanen", aldus commissaris Busquin. "Wij moeten het ruimtevaartonderzoek tot een motor maken die de economische ontwikkeling van Europa voortstuwt en de kwaliteit van het leven van onze burgers verbetert. Zonder investeringen in het ruimtevaart O&O zouden wij niet kunnen beschikken over veel producten die wij vertegenwoordigen als vanzelfsprekend behouden, zoals internet via satelliet en vroegtijdige waarschuwingssystemen voor natuurrampen. Ik zou iedereen willen oproepen om deel te nemen aan deze discussie over de Europese rol in de ruimte voordat zij volgende maand wordt afgesloten. Ik ben ervan overtuigd dat Europa een regio wil zijn die klaar staat om nieuwe grenzen te verkennen."

Lord Sainsbury verklaarde in zijn toespraak: "Samenwerken met onze Europese partners is essentieel voor het welslagen van de Britse ruimtevaartambities. Dit wordt duidelijk gedemonstreerd door de schitterende resultaten die Europa de afgelopen tien jaar collectief heeft geboekt, met name op het gebied van de satelliettechnologie. Het is mijn vaste voornemen dat het VK een actieve rol blijft spelen bij de verdere vorderingen van de Europese ruimtevaart en volledig deelneemt aan essentiële activiteiten als Galileo en GMES (Global Monitoring for the Environment and Security), de toekomstige Europese systemen voor satellietnavigatie, aardobservatie en veiligheid.

Wij dragen tevens bij tot de raadpleging over het Groenboek over de ruimtevaart om mee te werken aan de toekomstige blauwdruk voor het ruimtevaartbeleid van de EU."

De heer Rodotà voegde hieraan toe: "De afgelopen drie decennia is het Europese Ruimteagentschap op grote schaal betrokken geweest bij ruimtevaarttoepassingen. Het heeft ertoe bijgedragen dat Europa een vooraanstaande plaats inneemt in de snel veranderde wereld van telecommunicatie, internet en multimedia. De ESA heeft geïnvesteerd in nieuwe technologieën en systeemconcerten en was voor de Europese industrie, waaronder het MKB, de katalysator voor de ontwikkeling en exploitatie van nieuwe producten, diensten en markten. Wij hebben ook een essentiële bijdrage geleverd tot het ontstaan en de groei van internationale organisaties zoals Eumetsat voor weersvoorspellingen en ondernemingen als Eutelsat op het gebied van satelliettelecommunicatie en Arianespace op het gebied van draagraketten."

Ruimtevaart boven de EU-agenda

Andere sprekers in Londen waren Eryl McNally, lid van het Europees Parlement, Romain Bausch, president-directeur van SES Global, Giuliano Berretta, president-directeur van Eutelsat S.A. en voorzitter van ESOA (European Satellite Operators Association) en Frank De Winne, Belgisch ESA-astronaut.

De Europese instellingen geven de ontwikkeling van een Europees ruimtevaartbeleid een nieuwe stimulans. Op 13 mei hebben de voor de concurrentiepositie van de EU verantwoordelijke ministers een belangrijke resolutie aangenomen waarin zij hun steun uitspraken voor meer samenwerking tussen de Europese Commissie en de ESA.

In die resolutie wordt erop aangedrongen snel een kaderovereenkomst tussen ESA en de Europese Commissie te sluiten en dringende maatregelen te treffen op EU-niveau als antwoord op de uitdagingen waarvoor de Europese ruimtevaartsector zich geplaatst voelt, met name op de markten voor draagraketten en commerciële satellieten. Op 15 mei heeft het Europees Parlement een gelijkaardige resolutie aangenomen, waarin werd benadrukt dat ruimtevaart onder het nieuwe EU-Verdrag een gedeelde bevoegdheid is. Volgende week, op 27 mei, zal de vergadering van ESA-ministers zich buigen over een reeks belangrijke kwesties, waaronder de toekomstige ontwikkelingen van de Ariane-draagraket.

Baanbrekend ruimtevaartonderzoek in Europa

De toepassing van ruimtevaarttechnologieën voor aardse toepassingen is geen nieuw idee. De Europese Unie heeft met haar uitgebreide programma's van wetenschappelijk onderzoek in de ruimte en aardobservatie en telecommunicatie met satellieten een sterke traditie opgebouwd van nuttige spin-offs. De commerciële mogelijkheden die voortvloeien uit ruimtevaarttoepassingen zijn tegenover gigantisch.

De Europese ruimtevaartindustrie heeft tal van technologieën ontwikkeld die thans in toepassingen op aarde worden gebruikt. De investeringen in het ruimtevaartonderzoek leiden zodoende rechtstreeks tot concrete verbeteringen van de kwaliteit van het leven en de veiligheid van de Europese burgers. In ruimtevaartprogramma's zijn technologieën ontwikkeld tot een ongekend niveau van perfectie met ongekende prestaties, betrouwbaarheid en capaciteit, hetgeen heeft geleid tot veel nieuwe nuttige toepassingen op aarde.

Het Galileo-project en het GMES (Global Monitoring for the Environment en Security)-initiatief zijn goede illustratie van deze nieuwe aanpak en benadrukken de noodzaak van een belangrijker rol voor de Unie in ruimtevaartaangelegenheden. Zij laten zien hoe industriële en technologische successen die door ESA zijn bereikt, in gezamenlijke ruimtevaartinitiatieven kunnen worden geoptimaliseerd. De Commissie heeft doeltreffende op satellieten gebaseerde systemen ontwikkeld om het milieu te monitoren, waarmee olielozingen op zee en andere risico's kunnen worden opgespoord en voorkomen. Een ander voorbeeld van door de EU gefinancierde ruimtevaartprojecten is het in kaart brengen van afgelegen gebieden met behulp van satellieten, bijvoorbeeld in Afghanistan waar hulp- en reddingsteam van de EU na de aardbeving in 2001 geïsoleerde dorpen konden bereiken dank zij nauwkeurige op satellieten gebaseerde plaatsbepalings- en karteringsdiensten.

Ruimtevaarttechnologie ten behoeve van de burger

De ruimtevaart staat al tientallen jaren in de frontlinie van de technologische ontwikkelingen. De vraag naar kleinere en lichtere materialen en systemen bijvoorbeeld is grotendeels gestimuleerd door de ruimtevaartindustrie. De behoefte aan kleine, krachtige en autonome computers voor ruimtevaarttoepassingen heeft uiteindelijk geleid tot de ontwikkeling van PC's en veel andere intelligente apparaten voor bijvoorbeeld auto's en medische toepassingen.

Behalve computertechnologieën heeft het ruimtevaartonderzoek een schat aan concrete toepassingen opgeleverd voor zowel wetenschappers als de burgers. Dezelfde technologieën als die welke worden gebruikt om het heelal te onderzoeken met ruimtetelescopen, worden ook gebruikt om inzicht te krijgen in het functioneren van de menselijke cel. Materialen die zijn ontwikkeld om ruimtevaartinstrumenten te beschermen tegen de hitte van de draagraketten worden tegenwoordig ook gebruikt voor de bekleding van theaterstoelen om het brandgevaar te verkleinen.

Commerciële mogelijkheden naast de ruimtevaartindustrie

Ruimtevaarttechnologieën leveren potentiële mogelijkheden op voor spelers buiten de "traditionele" ruimtevaartindustrie, waaronder het MKB, leveranciers van diensten en inhoud en particuliere en publieke gebruikers. Digitale televisie, derde generatie mobiele telecommunicatie en internet via satelliet zijn goede voorbeelden van dienstenplatforms waaraan wordt bijgedragen door ruimtevaartsystemen.

De overdracht van ruimtevaarttechnologie van het onderzoek naar de industrie en de verschuiving van "hoog vliegend" onderzoek naar commerciële toepassingen en van ruimtevaart naar andere sectoren hebben voor Europa de hoogste prioriteit. Een van de belangrijkste vragen die in het Groenboek over het Europese ruimtevaartbeleid wordt gesteld, en waarover in Londen is gesproken, is het bepalen van de "voorwaarden voor het ontstaan van economisch levensvatbare en concurrerende toepassingen en ruimtevaartdiensten voor de burgers en het bedrijfsleven?"

Meer informatie is te vinden op:

http://europa.eu.int/comm/space

http://www.esa.int/

BIJLAGE

Voorbeelden van "aardse" ruimtevaarttechnologieën waarvan het onderzoek, de industrie en de Europese burgers profiteren


Elektro-optische sensoren voor weersatellieten, bijvoorbeeld de ENVISAT- en ERS-satellieten van ESA, voor het monitoren van het milieu op aarde worden thans gebruikt in camera's bij offshore-boringen om door de olie in de boorputten foto's te maken.

De SPADD (Smart Passive Damping Device) die wordt gebruikt om satellieten en ruimteconstructies te beschermen tegen de vibraties tijdens de lancering, wordt thans ook gebruikt om het lawaai te verminderen van betonmolens, afkomstig van mechanische schokken in de overbrenging.

GINGER (Guidance & INto the Ground Exploration Radar) die is ontwikkeld voor missies naar planeten, bijvoorbeeld het onderzoek van het marsoppervlak, wordt thans gebruikt in verschillende aardse toepassingen zoals geofysisch onderzoek, het zoeken naar begraven voorwerpen, metingen van diktes of eigenschappen van niet-metalische materialen en de opsporing van antipersoneelmijnen.

Een computeralgoritme waarmee nuttige informatie wordt verkregen uit röntgengegevens van de ROSAT-satelliet, vormt een krachtig instrument voor de diagnose van kwaadaardige melanomen in het beginstadium.

Het ESL (European Simulation Language)-softwarepakket dat wordt gebruikt voor de modellering van zeer complexe systemen, wordt thans gebruikt door waterleidingbedrijven als hulpmiddel om ervoor te zorgen dat drinkwater vrij blijft van ongewenste bacteriën.

Meetsystemen en testprocedures voor het kwantificeren van de prestaties van een robot en het aanbrengen van verbeteringen door middel van kalibraties, worden thans gebruikt in robots in productielijnen, bijvoorbeeld in de autofabricage.

In de "Mamagoose" babypyjama's wordt technologie die is ontwikkeld voor een pak waarmee de ademhaling van astronauten in de ruimte wordt onderzocht, toegepast om baby's tijdens hun slaap te monitoren en een alarmsignaal af te geven bij de eerste symptomen van wiegendood.

Andere concrete voorbeelden uit het dagelijks leven zijn ruimteradarsystemen die zijn aangepast voor het detecteren van scheuren in de daken en wanden van mijnschachten, spectografische systemen waarmee meer dan 30 000 verschillende kleuren en schakeringen in weefsels en textiel kunnen worden herkend en gematched, antiaanbakpannen en een verpakkingsmachine waarmee aardappelschips in een zakje kunnen worden gedaan zonder ze te breken.
(1) COM (2003) 17/5 van 21 januari 2003.