Vergeten pesticiden

• 2002-06-24

Vergeten pesticiden!

Het is duidelijk dat het recente Duitse voedselschandaal mede kan worden toegeschreven aan onachtzaamheid en een grove fout waarbij tarwe en gerst werd opgeslagen in een loods in het voormalige Oost-Duitsland die onder het communistische regime diende voor ondertussen verboden pesticiden. Dit voedselschandaal maakt duidelijk dat er meer aandacht moet worden besteed aan het probleem van de zgn. 'obsolete pesticides', de verouderde - zeg gerust 'vergeten' - pesticiden. De onachtzaamheid en fouten die nu worden vastgesteld in de voormalige DDR kunnen overal voorkomen gezien de ruime, wereldwijde verspreiding van de diverse pesticiden.

Deze pesticiden, voor het overgrote deel compleet verboden in Europa, liggen bij tonnen weg te rotten in o.m. Afrika en het voormalige Oostblok. Ze liggen in oude opslagplaatsen, in lekkende verpakkingen en sijpelen in de bodem met alle gevolgen van dien. De vervuiling van het drinkwater is slechts één milieuonvriendelijk aspect. De schade die deze pesticiden daarin veroorzaken is enorm. Een en ander doet vermoeden dat ook de sites waar de pesticiden werden geproduceerd sterk vervuild zijn. Het gaat om een vermoeden: deze plaatsen in Centraal- en Oost-Europa zijn niet eens gecontroleerd. Velen weten dat de pesticiden bestaan, maar weinigen weten waar ze precies liggen.
Vanuit dat oogpunt stuurde een delegatie van parlementsleden van de EP-Commissie voor Milieu - die de steun genoten van de grootste en grotere fracties en dus vanzelfsprekend ook van Staes - brieven naar de regeringen van Centraal- en Oost-Europa met de vraag te trachten om minstens een inventaris op te maken. Er werd géén brief gestuurd naar de Duitse regering onder meer omdat men ervan uitging dat in de voormalige DDR de zaakjes nu wel onder controle waren ...

De cijfers over wat wél is geweten - het zijn minimumschattingen

In Afrika gaat het om minstens 45.000 ton. Deze schattingen komen van de FAO, de Voedsel en Landbouw Organisatie van de VN. Deze organisatie tracht sinds 20 jaar de mensen bewust te maken van het probleem. Ter plekke, maar ook hier.
Van het Midden-Oosten is geweten dat het om zowat 4.000 ton gaat.
Het onderzoek in Latijns-Amerika kwam pas zeer recent op gang. Van zowat 2.000 ton is geweten waar ze zich bevinden.
Van Azië zijn geen cijfers bekend. Het vermoeden bestaat dat China en India ettelijke tonnen van deze pesticiden hebben liggen.
Van de landen van Centraal- en Oost-Europa is een hoeveelheid van zowat 100.000 ton bekend. Voorlopig.
Polen 50-60.000 ton
Rusland 25.000 ton (het gros in het Europese deel van Rusland, maar ook in Siberië)
Oekraïene 15.000 ton
Oezbekistan 10-12.000 ton
Wit-Rusland 6.000 ton
Aangenomen mag worden dat de situatie in andere landen Centraal- en Oost-Europa en Centraal-Azië niet veel beter is. Ook niet in de kandidaat-lidstaten van de Unie. Pesticiden en de vervuiling die ze veroorzaken kennen hoe dan ook geen grenzen.

Welke actie wordt ondernomen?

Deze cijfers zijn gekend, zoals aangehaald bestaat er geen zelfs maar halfvolledige inventaris. Wereldwijd zou het gaan om maximaal één miljoen ton. De politieke actie komt maar zeer traag op gang, tot voor enige tijd was zij onbestaande, ook al omdat het probleem nauwelijks gekend was.

In Afrika levert de FAO relatief goed werk. Recent werd een soort van Afrikaans 'voorraadfonds' in het leven geroepen, mede met de hulp van het WWF en PAN, het Pesticide Actie Netwerk, en in samenwerking met de belangrijkste internationale organisaties. Het fonds zal enkele honderden miljoenen dollars bevatten. Dat moet het mogelijk maken om Afrika in de komende 10 jaren te verlossen van zijn vergeten pesticiden.

In Centraal- en Oost-Europa en Centraal-Azië komen de eerste acties van de grond. Denemarken, Nederland en het ACAP (Asian Council Action Plan - http://www.arctic-council.org/pdf/ACAP2001.pdf) dat in het bijzonder het Arctisch gebied in Rusland wil beschermen en dat fondsen betrekt van o.m. de VSA, Canada en de meeste Scandinavische landen.

In mei 2001 werd in Stockholm de POP's Convention ondertekend. (POP: Persistente Organische Pollutants (verontreinigers)). Deze betekende een stap voorwaarts. De GEF (de Global Environment Facility), het orgaan dat in het kader van deze POP-conventie, zorg draagt voor de financiering van projecten, voorziet in de mogelijkheid dat landen die de conventie ratificeren een half miljoen dollar krijgen om een inventaris op te maken van de POP's. 9 van de 12 POP's zijn pesticiden. Andere, meer gekende vervuilers zijn dioxines en PCB's. In tal van landen worden nu projecten opgestart met de hulp van UNIDO (UN international development organisation) en UNEP Chemicals (UN environmental programme). De programma's lossen het probleem niet ten gronde op, maar hebben tenminste de verdienste dat ze nagaan waar welke middelen liggen. Tot op heden bestaan er geen fondsen om over te gaan tot de totale vernietiging van de hoeveelheden vergeten pesticiden. Het spreekt voor zich dat dit nochtans de finale doelstelling moet zijn.

Het onderwerp staat alvast bovenaan de agenda van de 7de HCH en Pesticidenforum van mei volgend jaar in Kiev. (waarbij HCH is Hexa Chloral Hexane; een pesticide). Dit forum is daar gepland in het kader van de 5de conferentie van Milieuministers die daar dan zal doorgaan.

Lindane

Dit is een uniek product omdat het bijzonder is in zijn vervuiling. Voor iedere kilogram van het goedje dat werd aangemaakt, was er 6 kilogram overschot. Vooral van dit product ligt er wereldwijd nogal wat overschot.
Opnieuw ontbreken exacte gegevens, maar dit is al geweten:
- Centraal- & Oost-Europa
Polen 60 tot 160.000 ton
Macedonië 33 tot 38.000 ton
de voormalige DDR 'enkele 100.000den tonnen'
Ook in Roemenië zijn grote hoeveelheden van dit afval getraceerd.
- Latijns-Amerika
Brazilië enkele zaken spreken van een omvang tot 10.000 ton
- Afrika
Zuid-Afrika 35.000 ton (in relatief veilige omstandigheden)

Voor deze onvolledige cijfers geldt opnieuw hetzelfde: daadwerkelijke actie tot opruiming is tot op heden zo goed als niet ondernomen.

Bodemvervuiling

Met de bodemvervuiling heeft nog niemand zich echt beziggehouden. In Afrika is de discussie opgestart: de gronden rond de opslagplaatsen zijn te vervuild en moeten worden opgeruimd. Men moet nagaan welke gronden het meest dringend aan een opruiming toe zijn.

Parlementaire initiatieven

Gezien het onderwerp is ingepast in het Zesde Kaderprogramma Onderzoek en Ontwikkeling, waarbij de Commissie plannen maakt om deze voorraden te vernietigen en maatregelen zal nemen om de creatie van nieuwe stocks (van andere pesticiden en hun afvalproducten) te voorkomen.
De Commissie moet ook met de hierboven vernoemde organisaties GEF/UNIDO en GEF/UNEP Chemicals een internationale strategie op het getouw zetten om het probleem aan te pakken en te werken aan de oprichting van een gezamenlijk fonds voor Centraal- en Oost-Europa en Centraal-Azië. Dit zijn gebieden waar Staes als gewezen voorzitter en huidig lid van de parlementaire samenwerkingscommissie EU-Centraal-Azië en als huidig voorzitter van de parlementaire samenwerkingscommissie EU-Rusland toch een goed zicht op heeft.
Zoals gezegd werd het probleem al besproken in de Commissie Leefmilieu van het EP, waarvan Staes lid is.
Dinsdag 18 juni 2002 spreekt Europees Commissaris voor Leefmilieu Wallström voor deze EP-commissie. Naar mag worden aangenomen zal ze het onder meer hebben over dit dossier. De druk op de Commissie moet worden opgevoerd. Als het bestaande wetgevend apparaat niet volstaat, moet het worden uitgebreid, anders moet het worden toegepast. Het steeds weerkerende argument dat 'er onvoldoende personeel is' kan echt niet worden gebruikt. Als Europa zich druk maakt over een verandering van de wetgeving op (het gebruik van) chemicaliën, dan moet het ook rekening houden met de vergeten pesticiden.