Francisco Roberto Caporal - De Braziliaanse kwestie

• 2012-11-15
• Voeding & landbouw

Caporal heeft 8 jaar gewerkt op het ministerie van landbouw in Brazilië. Hij heeft mee de wetten rond agroecologie geschreven. Dat op zich - het feit dat er in Brazilië wetten zijn rond agroecologie - is al een hele opsteker. Maar het verhaal dat eraan voorafgaat is zo mogelijk nog inspirerender. U vindt zijn powerpointpresentatie hier.

AgroEcologie uitgelegd

AgroEcologie is - voor alle duidelijkheid - in Brazilië heel zeker een wetenschappelijke discipline.
Ze halen de mosterd uit Spanje. Guzmann, Altieri,... het zijn de grondleggers van agroecologie. De eerste definities linkten Agroecologie met milieu en sociale sensibiliteit. Later sprak men van alternatieve systemen rond landbouw, duurzame landbouw, ecologische landbouw, nieuwe duurzame ecosystemen in landbouw
AE breed: als wetenschap, nieuwe agronomie, groene agronomie, waar natuurlijke hulpbronnen collectief worden beheerd door sociale actie. Het omsluit producenten, boeren, wetenschappers en consumenten. AgroEcologie wil productie en consumptie bijeen brengen om zo normaliteit en co-evolutie tussen mens en natuur te bereiken.
Tot zover de theorie.

Hoe het begon
Alles startte als praktijk en nu is het een wetenschap. Brazilië heeft het meeste land ter wereld en dus ook grote problemen met de bodem. Niet in het minst door de praktijken uit de conventionele landbouw en de agrobusiness. Het Amazonewoud met bijhorende problemen is jullie bekend.
In de jaren 70-80 is vanuit de milieubeweging kritiek gekomen op wat er in Brazilië aan de hand was. Men was tegen de agro-toxische stoffen als pesticiden en kunstmeststoffen, vele groepen wilden een andere landbouw, sociale bewegingen wilden verandering. Boeren begonnen met alternatieve landbouw, meer duurzaam, meer bio-producten.

Je moet weten dat Brazilië intussen twee ministeries heeft voor landbouw, met ongelukkigerwijs twee tegenstrijdige filosofieën. Een voor de gewone landbouw. Zij promoten ggo's, pesticiden, kunstmeststoffen. Het is het ministerie van de conventionele landbouw en de agro-industrie.
Het andere ministerie is er voor de familiale landbouw. Interessant om weten is dat 70% van het lokale voedsel, van de lokale markt door deze - relatief kleine - boeren wordt geproduceerd. De grote industrieën richten zich vnl. op de export.

In de jaren 80, door het toenemende protest vanuit sociale bewegingen, kwam er een eerste wet die het gebruik van pesticiden aan banden legde. Het was een eerste belangrijke mijlpaal, dankzij de druk van de sociale bewegingen.

Massificatie van het debat
De grootste oproep die Caporal afgelopen vrijdag echter lanceerde was het belang van de - zoals hij het noemde - 'massificatie van het debat'. De sociale en milieucrisis was dan wel de basis, de interesse voor het thema van een andere landbouw en de aanhang groeide jaar na jaar. Men begon zich te organiseren in grotere netwerken, op landelijk niveau. Het eerste grote AgroEcologie congres vond plaats in 2003, in Porto Alegre. Er waren 700 aanwezigen. Een beetje zoals ons congres afgelopen vrijdag.
De laatste keer in 2012 waren er 3600 aanwezigen. Zowel boeren, vertegenwoordigers van inheemse volkeren, consumenten, academici, politici, wetenschappers uit diverse disciplines als agronomie, sociologie, antropologie, economie,...

De beweging is gegroeid. Het thema zeer complex. Vandaar dat agroecologie vandaag in Brazilië een wetenschap is, die werkt volgens nieuwe methoden, een eigen methodologie ontwikkelde en verschillende domeinen verenigt.

Praten over onderzoek, was in het begin geen thema op het debat. Dus richtte men netwerken van onderzoekers op, in 2004 zag een wetenschappelijk comité het licht, in 2006 een heus Wetenschappelijk Comité voor AgroEcologie. Zij namen deel aan debatten in Brazilië en in heel Latijns Amerika. Hun volgende congres vindt terug plaats in Porte Alegre, in november volgend jaar. Ze verwachten veel volk.

Intussen zijn duizenden studies uitgevoerd en zoekt men naar kanalen om de kennis te socialiseren, om boeren er toegang toe te geven, ook andere stakeholders in plattelandsontwikkeling en de onderzoekswereld zelf. Ze publiceren nieuwsbrieven, in december komt een boek uit en een aparte internetsite verzamelt bijzondere ervaringen van boeren, van boerenorganisaties en onderzoekers rond agroEcologie.

Het antwoord van het beleid
Wat heel duidelijk is in Brazilië is dat de veranderingen in het overheidsbeleid, er nu ook aankomen. Dankzij boeren, consumenten, politiekers, besluitvormers, maar ook wetenschappers en academici.

Het netwerk voor AgroEcologie slaagde er in om AE op de agenda te zetten van het ministerie van plattelandsontwikkeling. De familiale boeren vertegenwoordigen ongeveer 4 miljoen bedrijven (dat is 38% van de bruto landbouwproductie). Hun praktijken leveren meer opbrengst per hectare, het geeft een enorme boost aan de tewerkstelling (7 op 10 werkt er), en zoals ik al zei, 70% van het voedsel op de lokale markt wordt door hen geproduceerd, niet door de grote holdings.
Naast een aantal technische wetten die familiebedrijven mogelijk maken om bijvoorbeeld goedkoop leningen aan te gaan voor agroforestry projecten of aparte subsidiepotten voor droogtebestrijdingsprojecten, zijn er ook fondsen voor infrastructuur, om bijv. waterkrachtcentrales te bouwen of wordt het verlenen van microkredieten door de overheid geregeld.

Toch wil ik nog een wet aanhalen, waaruit een duidelijke politieke keuze blijkt voor de familiale landbouw.
Het Zero Hunger programma laat overheden toe om voedsel op te kopen aan een meerkost van 30%. Voor de bevoorrading van schoolkantines bijvoorbeeld, moet de staat of de lokale overheid 30% van de familiebedrijven afnemen en mogen ze 30% meer betalen voor biologische producten. Ook zo voor ziekenhuizen, kazernes edm. Overheidsopdrachten zijn duidelijk een belangrijk instrument om agroecologie te promoten.

BIOGRAFIE

Dr. Francisco Roberto Caporalis bachelor in Agronomia from Universidade Federal de Santa Maria (1975), master at Rural Extension from Universidade Federal de Santa Maria (1991) and PhD in Agroecology Universidad de Córdoba (1998).

Dr. Caporal has experience in Agronomy, acting on the following subjects: technical assistance in rural development, agroecology, sustainable agriculture and small scale agriculture. Dr. Caporal now is Professor at the Federal Rural University of Pernambuco - Brasil, Staff member of Agroecology and Farmer and Ex President of the Brasilian Agroecology Association.