Voedsel moet zijn échte waarde terugkrijgen

• 2012-02-08
• Voeding & landbouw

Legt u ook de geblutste appel terug in de rekken van de fruitafdeling? Of verkiest u ook de yoghurt die net een iets langere houdbaarheidsdatum vermeldt? Dan is de kans groot dat die geblutste appel of dat doosje yoghurt in de afvalcontainers van uw favoriete warenhuis of kruidenier belanden.
Steven De Geynst, alias de Muffinman, vond twee zakken oudbakken muffins in de afvalcontainer van een Rupelmondse supermarkt en deelde die gratis uit. De rechter in Eerste Aanleg veroordeelde de actievoerder tot zes maanden cel met uitstel voor een periode van drie jaar wegens het ‘bedrieglijk wegnemen’ van die voedselwaren uit de afvalcontainer. Vanmiddag is De Geynst in hoger beroep vrijgesproken. Gelukkig.

Het is delicaat om als politicus kritiek te uiten op de rechtsprekende macht, maar deze zaak raakt aan een belangrijk en veronachtzaamd maatschappelijk probleem. Verspilling van voedsel is immoreel! En acties van mensen als de Muffinman -die al vele jaren het weggegooide, eetbare voedsel uitdeelt- zijn daarom prijzenswaardig. Mede dankzij de betrokkenheid van dit soort mensen, leidt de massale verspilling van voedsel tot meer maatschappelijk debat.

Vele studies over voedselverliezen en voedselverspilling focussen op de negatieve effecten van voedsel(veiligheids)wetgeving, overdreven kwaliteitseisen of op mogelijke verbeteringen in de werking van de verschillende schakels in de voedselketen: producenten, verwerkers en distributeurs. Maar er wordt minder aandacht besteed aan wat we als consument - u en ik- zelf kunnen doen.

Dertig tot vijftig procent van ons voedsel gaat verloren. Tien tot vijftien procent daarvan kan op de rekening van de consument geschreven worden. Tijd om ook zelf ons gedrag aan te passen?

Hoeveel voedsel supermarkten precies weggooien is niet bekend. Cijfers hierover zijn enkel te vinden in sommige jaarverslagen. En dan nog. Het bewijst vooral dat er weinig transparantie is op dat vlak.
Feit is dat supermarkten steeds alles voorradig willen hebben uit angst klanten te verliezen. Deze overstock suggereert dat de gehanteerde prijsmarges hoog genoeg zijn: zelfs met al het weggegooide voedsel is er voldoende winst. Vooral producten die tegen of over de vervaldatum zitten of waarvan de verpakking is geschonden worden uit de rekken gehaald. Ook overrijpe groenten en fruit zijn goed voor de container.

Een recent onderzoek van de Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek van Wageningen tekent een transitiepad uit. Samenwerking tussen consumenten en alle andere schakels in de voedselketen zorgt voor een drastische reductie van alle verspilling.

De studie legt de vinger op de open wonde. We kiezen voor het gemak en kopen voorgesneden producten, die wel sneller bederven. We hebben tijdsgebrek en bundelen onze aankopen op één moment van de week waardoor de verse producten tegen het eind van de week er minder aantrekkelijk bij liggen. We hebben soms te grote verwachtingen ten aanzien van hygiëne en versheid. En we willen het goedkoop!

Maar denken we aan de prijs die de boer voor zijn producten krijgt? Denken we over de afstanden die onze begeerde avocado's uit Israël of boontjes uit Kenya afleggen? Laten we ons niet te gauw verleiden tot promoties die ons ogenschijnlijk minder dure, maar wel grotere hoeveelheden voeding doen kopen?

Onze consumptiemaatschappij heeft misschien wel grenzen bereikt. Het evenwicht tussen natuur, eten en landbouw lijkt zoek.
We moeten af van de idee dat 'wij de wereld moeten voeden'. Ons huidige landbouwmodel met zijn chemische en intensieve productie toont aan dat die zeer verspillend en vervuilend is, weinig rekening houdt met de boeren en geen duurzaam karakter heeft. Dit model ondermijnt ook de lokale productie en de voedselsoevereiniteit van armere bevolkingsgroepen, vooral in het Zuiden van Planeet Aarde. We moeten ook af van de mythe dat we met een voedseltekort zitten voor de negen miljard mensen die we straks moeten voeden. De productie moet gewoon beter afgestemd worden op de consumptie en het uitbouwen van lokale netwerken en een betere distributie zijn daarbij cruciaal.

Het eeuwige argument van de agro-industrie om de productie op te drijven, houdt geen steek als we zien hoeveel voedsel verspild of weggegooid wordt. Er is eten genoeg, alleen is de beschikbaarheid in de ontwikkelingslanden problematisch. Honger is een politiek probleem, de oplossing ervan een kwestie van beschaving.

Als de overheid inzet op een betere regelgeving en onnodige of onnuttige regelgeving. Als producenten, verwerkers en distributeurs wat omzichtiger omspringen met voedselwaren. Als consumenten terug wat bewuster omgaan met voedsel: dan slagen we er samen in de voedselverspilling voor een groot stuk de wereld uit te helpen. En zo krijgt voedsel terug zijn 'natuurlijke' waarde.

Bart Staes, Europarlementslid voor Groen