AA
Klimaatverandering: aanpak uit het steenkolen tijdperk?

Zo, het klimaatcircus in Cancun is begonnen! Er wordt, zoals bekend, minder van verwacht dan de conferentie in Kopenhagen, terwijl het resultaat van die bijeenkomst al treffend werd samengevat in ‘Nopenhagen’. Maandblad MO* bracht het treffende bericht dat Cancun, gaststad voor de VN-klimaattop, zélf steeds vaker wordt verrast door tropische stormen en hevige orkanen en dat die extreme weersomstandigheden alleen maar zullen toenemen als gevolg van de opwarming van de aarde. Als politieke leiders en andere actoren nu al zo weinig verwachten van Cancun, vraag je je wel eens moedeloos af wat we daar gaan doen? Gebakken lucht verkopen? Je zou bijna wensen dat de politieke leiders zelf eens een zware tropische storm meemaken tijdens COP16, in de hoop dat ze zo onder de indruk zijn dat ze echt knopen gaan doorhakken. Want tot nu toe lijkt het immobilisme troef.

En dat terwijl de wetenschap ons keer op keer zegt dat met ongewijzigd beleid, we de temperatuurstijging nooit tot twee graden Celsius zullen beperken en keihard richting afgrond gaan. Dat betekent concreet dat het leven er voor onze kleinkinderen tegen 2100 bepaald niet aangenaam uitziet: hevige natuurrampen, droogtes, hongersnood, massale migratie… Velen in het rijke westen - wij zijn verantwoordelijk voor de huidige hoge concentratie broeikasgassen in de atmosfeer - leven nog steeds als struisvogels in ‘ the age of stupid’ ! En dat terwijl we wéten wat er gedaan kan worden.

Uitstootbudget geraakt op

Elk jaar van ongewijzigd beleid is een verloren jaar. Europese overheden koesteren zich in de kinderachtige claims dat ze hun Kyoto-doelstellingen halen. Terwijl ze donders goed weten dat dat vooral komt door trage economische groei. Een strenge winter en toenemende groei en de uitstoot van broeikasgassen schiet weer genadeloos omhoog. De echte cijfers dwingen tot actie. Zo citeerde De Morgen cijfers van het Potsdam Institute for Climate Research : de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen - die lang actief blijven in de atmosfeer - bedraagt wereldwijd 49 gigaton. Het instituut berekende dat we eind 2010 al een derde van het mondiale ‘maximale uitstootbudget’ hebben opgebruikt. Dat uitstootbudget is de totale hoeveelheid broeikasgassen die we tegen 2050 mogen uitstoten willen we de temperatuurstijging onder de twee graden Celsius houden.

Waarom gebeurt er dan zo weinig in Europa? Er gebeuren wel allerlei zaken, maar het gaat niet gecoördineerd en snel genoeg. Eigenlijk zijn we collectief bang voor verandering. We zijn bang dat we onze op fossiele brandstoffen gebaseerde welvaart moeten opgeven. Deze onderhuidse angst en het daaruit voortvloeiende struisvogelgedrag worden handig politiek geëxploiteerd door de grote spelers van de fossiele lobby: de grote industriële concerns, de olie- en gasmaatschappijen en de energieleveranciers. Zij slagen er steeds weer in om wetgeving af te zwakken of in hun voordeel te draaien. Hun verantwoordelijkheid is verpletterend.

Desastreuse lobby

Daarom gaf begin december de milieubeweging terecht de ‘ Worst Lobby Award’ in de categorie klimaat aan de Duitse energiegigant RWE. Deze moloch claimt voortdurend ‘groen’ te zijn, maar heeft zwaar gelobbied om zijn verouderde energiecentrales die draaien op steenkool en olie open te kunnen houden. De grote bedrijvenlobby BusinessEurope werd verdiend tweede en staalbedrijf Arcelor-Mittal derde.
Alledrie bewijzen ze lippendienst aan de strijd tegen klimaatverandering, door hun economische macht in te zetten en beleidsmakers te chanteren en zo al te doortastend klimaatbeleid af te zwakken. Het is bijzonder cynisch dat zowel RWE als Arcelor Mittal de afgelopen jaren miljarden euro verdienden aan datzelfde klimaatbeleid. Zij kregen immers hun zogenaamde CO2-emissierechten gratis, maar berekenden de prijzen wel door aan klanten en dat resulteerde in gigantische windfall profits . Terwijl we collectief afstevenen op een klimaatramp, staan we er bij en kijken we er naar. De vraag is en blijft hoe de volwassenen van het jaar 2100 naar hun opa's en oma's en hun overgrootouders zullen kijken? Wellicht zeggen ze dan: het waren niet alleen struisvogels, maar ook en vooral uilskuikens uit ‘ the age of stupid’ !

Steenkoolmijnen langer open?

Een recent voorbeeld van een desastreuse lobby zagen we recent in het Europees Parlement. Eind november werd gestemd over staatssubsidies aan onrendabele steenkoolmijnen. De Europese Commissie wilde dit vanaf 2014 verbieden, maar een meerderheid in het EP stemde voor een uitstel tot 2018. Een knap staaltje cynisch lobbywerk vanuit vooral Duitsland en Spanje.

Er wordt door rechtse politieke krachten steeds vaker geroepen dat windmolens en andere groene en duurzame energievormen onterecht op subsidies draaien, maar dit voorbeeld laat weer eens zien dat de situatie precies andersom is. Een CO2-bom als steenkool wordt met 3 miljard euro per jaar gesubsidieerd door landen als Spanje en Duitsland, terwijl het maar 5 procent van de Europese energiemix vertegenwoordigt.

Dit is niet uit te leggen in een tijd van bezuinigingen. Bovendien wordt duurzame energie op deze manier oneerlijk beconcurreerd en uit de markt gedrukt. Het subsidiëren van onrendabele kolenmijnen is een verspilling van miljarden euro's aan belastinggeld. En hoe moet duurzame energie concurreren met al deze subsidies aan fossiele brandstoffen? Het is bovendien weinig coherent van het EP omdat in dezelfde week een resolutie over Cancun werd goedgekeurd die bepleit dat de EU de uitstoot tegen 2020 niet met 20 procent maar met 30 procent terugdringt.

Het wordt nog cynischer als men weet dat de Nederlandse kolencentrales van het energiebedrijf RWE/Essent massaal steenkool gebruiken dat wordt gekocht bij het Amerikaanse bedrijf Drummond. Dat bedrijf wordt ervan verdacht stelselmatig arbeidsrechten te schenden en wordt zelfs beschuldigd van medeplichtigheid aan de moord op vakbondsleiders in Colombia. RWE/Essent gaf dit deze week toe tijdens een hoorzitting in de Nederlandse Tweede Kamer, op vragen van zusterpartij GroenLinks. Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren toonde zich terecht geschokt: “Nederlandse bedrijven moeten geen kolen importeren die gewonnen zijn op een manier strijdig met de internationale mensenrechten. Het is aan de Colombiaanse en de Amerikaanse rechters om te beoordelen of Drummond inderdaad medeplichtig is aan moord op vakbondsleiders en boeren. Maar tot er een uitspraak is van de rechter zouden Nederlandse bedrijven geen zaken moeten doen met het bedrijf.” De door de energiebedrijven voorgestelde zelfregulering blijkt niet te werken! De Europese groenen gaan dan ook bij de Europese Commissie pleiten voor sociale en milieuregels voor de import van fossiele brandstoffen: olie, gas, steenkool en uranium.

Schone energie

De argumenten tegen fossiele brandstoffen stapelen zich al vele jaren op en toch lijkt de transitie zich maar met een slakkengang te voltrekken. De afgelopen tijd werden verschillende studies gepubliceerd die aantonen dat het technisch en economisch mogelijk, en zelfs rendabel is om in het jaar 2020 de CO2-uitstoot met 30 procent terug te dringen, om tegen 2050 al onze energie duurzaam op te wekken.

Maar zoals het nu loopt zal de EU er natuurlijk niet geraken met de klimaatdoelstellingen. In Europa gaat slechts 20 procent van de subsidies naar schone energie terwijl maar liefst 80 procent wordt toegeschoven aan vieze energievormen als steenkool (1). Fossiele energie is een dure hobby, waarmee niemand gebaat is. Ik hoop dan ook voor één keer dat het EP in deze niet gevolgd zal worden. Verbazend toch dat de Commissie in deze vooruitstrevender is dan het Parlement.

Het plan van de Commissie voorziet tot 2026 in financiële steun om ervoor te zorgen dat de kolenmijnen op een sociale en milieuvriendelijke manier gesloten worden. Maar vanaf 2014 mag die subsidie niet meer dienen om mijnen open te houden. De tienduizenden mijnwerkers in landen als Duitsland, Spanje en Roemenië krijgen zo de kans zich om te scholen en ergens anders aan de slag te gaan. Met het langer subsidiëren van kolen zijn die mijnwerkers niet gebaat. De transitie naar de groene economie leidt tot duizenden nieuwe, groene banen. Hoe sneller geïnvesteerd wordt in het omscholen van de mijnwerkers, zodat zij in deze groene sectoren aan de slag kunnen, hoe beter. Niet in het minst voor hun kinderen en kleinkinderen.

Terwijl de resultaten van het ondersteunen van duurzame energiebronnen en het isoleren voorzichtig vruchten beginnen af te werpen in de vorm van verminderd energieverbruik en nieuwe groene jobs, beginnen overal in Europa regeringen de prille subsidies voor groene energie alweer af te bouwen. Eind november deelde de zonne-energiesector in Vlaanderen eclipsbrilletjes uit aan parlementsleden. Daarmee wilde de sector waarschuwen voor de 'nakende totale zonsverduistering' in Vlaanderen door het drastisch afbouwen van de steun voor zonne-energie door de Vlaamse regering. En op federaal vlak wordt de financiële incentive van isolatie afgeschaft. Struisvogels in the age of stupid …

Politieke moed

Dat milieuminister en nog even het ‘EU-gezicht’ in Cancun, Joke Schauvliege, die mede moet beslissen over een vergunningsaanvraag voor een nieuwe kolencentrale in Antwerpen nog maar eens heel goed nadenkt. Gaat zij straks na Cancun bij thuiskomst met droge ogen pleiten voor een kolencentrale van de Duitse energiereus Eon in Antwerpen? Nee toch? Politieke leiders moeten de politieke moed opbrengen om ook effectief leiding te geven en te kiezen voor het collectieve belang op langere termijn.

Leiders moeten uitleggen waarom de energietransformatie nodig is, ook al boezemt die verandering misschien angst in. Ook al is het lastig uit te leggen dat we nu moeten handelen en niet pas tegen 2050, omdat de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer dan al veel te hoog zal zijn, om allerlei bij-effecten zoals het wegsmelten van de permafrost en daarmee het vrijkomen van enorme hoeveelheden van het krachtige methaangas te stoppen. Als dat gebeurt ziet de eeuwwisseling rond het jaar 2100 er bepaald niet vrolijk uit. Nog negentig jaar. Stel u voor: een kind dat vandaag geboren wordt kan dat nog meemaken.

Bart Staes

(1) EEA (2004), Energy Subsidies in the European Union: A brief overview

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?