AA
Europa quo vadis?
Zo, de riem gaat eraf. De deur achter me dicht getrokken in Brussel en even een paar weken geen actieve politiek. Al blijf ik uiteraard het geweld in het noorden en het zuiden van nabij opvolgen. Vòòr ik iedereen een fijne vakantie wens, wil ik nog eens heel nadrukkelijk al die mensen, kandidaten, medewerkers, vrijwilligers van Groen en daarbuiten, mensen die ik tijdens de campagne heb ontmoet, heel fel bedanken voor hun steun en aanmoedigingen. Het mooie resultaat dat ik als Europees lijsttrekker voor Groen behaalde, is ook hun resultaat.
En voor ik dan echt richting Zuiden trek, nog even in vogelvlucht enkele bedenkingen bij de staat van de Europese Unie na de verkiezingen van 2014. Die is niet zo best vanuit politiek oogpunt. Een eeuw na de zomer van 1914, toen de wreedheden van Wereldoorlog I begonnen... de barbarij die nog steeds in ons geheugen gegrift staat. Nooit meer oorlog, was de gedachte, en alsof de duvel ermee speelt, davert nu 100 jaar later aan de randen van Europa onheilspellend wapengekletter.
Ten oosten in Oekraine, met luide echo's in onder meer het stabiele en welvarende Nederland, dat plots in nationale rouw werd gedompeld door de rauwe klauwen van het oorlogsmonster.
Ten zuiden aan de overkant van de Middellandse Zee, waar de broederstrijd tussen Arabische volken en die tussen Palestijnen en Israeli's steeds nieuwe dimensies van wreedheid en uitzichtloosheid bereikt.
En intussen op dezelfde Middellandse zee dobberen vaak gammele boten, elke dag opnieuw, volgestouwd met wanhopige Afrikaanse vluchtelingen. Die als ze levend de Zuidelijke rafelranden van Europa bereiken, meestal als illegalen worden uitgebuit of als hete asiel-aardappels door lidstaten worden doorgeschoven.

Eurosceptici


Dit is de paradox van de Europese Unie: velen buiten de EU zien onze leefomgeving nog steeds min of meer als paradijs. Toch lieten de Europese verkiezingen zien dat slechts een klein deel van de Europese burgers nog echt in het Europese project gelooft.
Vooreerst de opkomst van 43,2 procent. Daar kun je als pro-Europeaan niet vrolijk van worden. De vertrouwenscrisis waarin de Unie zich anno 2014 bevindt, is diep en ongekend. Volgens recente peilingen is het aantal Europese burgers dat nog voorstander is van de EU, gedaald van 60 procent naar 45 procent. De opkomst voor de Europese verkiezingen is sinds 1979 voortdurend gedaald en zat in 2009 net boven de 40 procent. De opkomst voor de Amerikaanse Congres verkiezingen vertoont in die periode overigens exact dezelfde dalende curve. Hoewel de opkomst voor nationale verkiezingen gemiddeld 20 procent hoger ligt, vertoont ook die al 30 jaar een dalende trend. Maar we kunnen en mogen deze ontwikkeling niet afdoen als een populistische en eurosceptische steekvlam. Het is de komende jaren erop of eronder voor de Europese Unie.
Nooit werden meer eurosceptische en soms ook extreemrechtse mensen tot Europarlementslid gekozen (11,5% van alle verkozenen, tegenover 67,5% pro Europees). Het onmiddellijke effect wordt waarschijnlijk een erg streng beleid inzake asiel en migratie. Harde maatregelen op de rug van hen die het meest zwak staan. Maar net zo goed vrees ik de reactie en coalitievorming van de grote fracties (christendemocraten, socialisten en liberalen) die ondanks dat ze overal forse klappen kregen bij de verkiezingen, nu samenklitten in het EP en front vormen tegen anderen, vooral de eurosceptici. Dat is volgens de groenen niet altijd de juiste houding. Het verscherpt het valse debat "voor of tegen Europa". De groten vertonen weer antidemocratische, regenteske attitudes.

Koerswijziging

De allereerste uitdaging is juist meer democratisering, meer debat, meer dialoog en transparantie. Burgers betrekken bij Europa, ook zij die zeer kritisch zijn, betekent dat je hen en hun maatschappelijke organisaties meer betrekt bij dialoog. De tweede uitdaging is minder invloed bewerkstelligen van lobby's en gevestigde economische belangen die in toenemende mate de dienst uitmaken bij Brusselse besluitvorming. Europa moet die civiele samenleving actief ondersteunen, zelfs politisering ervan aanmoedigen en haar eigen tegenmacht creëren.
Alleen zo zullen we het democratisch debat levend houden, alleen zo zal Europa weer wat vertrouwen kunnen heroveren op de eurosceptici, centimeter voor centimeter. Vooral bij jongere generaties. Zij zien zich geconfronteerd met massale werkloosheid en voelen de crisis meer dan degenen van de oudere generaties die zich al een positie wisten te verwerven. In plaats van te luisteren naar de lobby's van schaliegas profeten en grote energiebedrijven, zouden Europese leiders alles op alles moeten zetten om de duurzame energierevolutie een boost te geven. In plaats van schaapachtige waarschuwingen naar Putin uit te spreken moet Europa zeer voortvarend werk maken van energiebesparing en efficiëntie, om zo minder afhankelijk te worden van het Russische gas of olie.
Het is maar de vraag of sommigen in de ‘Europese bubble’ zich realiseren wat er écht leeft in de straten van Athene, Madrid, Parijs of Londen. Willen ze de verwarring, onvrede of boosheid bij burgers erkennen en begrijpen? Realiseren ze zich dat een koerswijziging nodig is? Om een log schip als de Europese Unie van koers te doen veranderen, moet je die noodzaak wel willen zien.
Helaas is er in die Europese zeepbel, maar ook bij elites in de nationale hoofdsteden, nog teveel sprake van bestuurders met oogkleppen. Eén ding is zeker: een mislukking kunnen we ons niet permitteren. Honderd jaar na ‘de Groote Oorlog’ dreigt de voor vele burgers in andere werelddelen nochtans zeer begeerlijke vrouwe Europa, in snel tempo af te takelen tot een ziekelijke en krakkemikkige oude vrouw. Willen we dat Europa weer gezond wordt, dan moeten we wel eerst de juiste diagnose stellen.
De discussie in veel Europese landen ging tijdens de verkiezingscampagne veel te veel over ‘voor of tegen de Europese Unie’. Het is de zogenaamde vlucht naar voren richting ‘Een Verenigde Staten van Europa’ (de school Verhofstadt) of het is ‘Weg met de EU, lang leve de natiestaat’ (de school Wilders, Farage, Le Pen). Dit is echter een vals debat en het doet absoluut geen recht aan de forse uitdagingen waar we gezamenlijk voor staan. Het doet ook geen recht aan de bestaande, meer genuanceerde, alternatieve ideeën voor een andere Europese koers.
Die koers bestaat uit een kritische analyse van hoe EU de laatste crisisjaren (maar ook daarvoor) werd bestuurd. Die kritische houding gaat samen met pro-Europa zijn — zonder recht te praten wat krom is — én een duidelijke visie hebben over hoe het dan wél moet. Want die zeer concrete alternatieve ideeën bestaan: de ‘vierde weg’ van een Green New Deal bijvoorbeeld, die al jaren wordt verdedigd door de Europese Groenen en andere progressieve politici.
Ik blijf de komende vijf jaar keihard actief, deels uit boosheid over hoe de prachtige erfenis van Europa wordt verkwanseld en deels vanuit gedrevenheid om de Europese burgers weer centraal te zetten in dit politieke project. De drijfveer om samen met burgers, bedrijven en organisaties mee te bouwen aan een Europese droom. De goesting om de tanker genaamd Europese Unie van een neoliberale naar een meer sociale, solidaire en duurzame koers te sturen.
Europa wordt wakker!
En dan word je op een ochtend wakker, en ga je 's avonds slapen met de wetenschap dat Jean-Claude Juncker toch de Europese Commissie gaat leiden. Gaat deze oude christendemocratische rot, twintig jaar premier van Luxemburg, de nieuwe koers belichamen? Het lijkt moeilijk te geloven. Toch heb ik hem bij de stemming in het EP het voordeel van de twijfel gegeven. Zijn antwoorden tijdens de hoorzitting bij de groene fractie en zijn speech over zijn prioriteiten in de plenaire zittingszaal bevatten een aantal zeer goede en hoopgevende elementen. Hij lijkt bijvoorbeeld overtuigd van de noodzaak van een meer sociaal en duurzaam energiebeleid. Of ik ook zijn college van Europese Commissarissen zal steunen, zal erg afhangen van wie op welke post komt. De Duitser Oettinger opnieuw op energie of een hardcore liberaal opnieuw op Handel zou bijvoorbeeld een zeer slecht teken zijn.
We zijn veroordeeld tot optimisme en kwetsbaarheid. Europa is altijd een verhaal geweest van vallen en opstaan, van eb en vloed. Misschien is de niet zo jonge Juncker nu net wel de goede man op de goede plaats. Het gebeurt wel vaker dat oude machthebbers tot humanistische en ethische inzichten komen. Meestal gebeurt dat nadat ze hun troon verlaten hebben. Misschien gebeurt het nu eens een keer terwijl een oude krokodil de troon bestijgt. Dan zou het een schitterend ongeluk zijn, die verkiezing van Juncker.
Een welverdiende vakantie gewenst.
Bart Staes

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?