De échte piraten dragen krijtstreep en wonen in Wall Street

• 2010-12-22
• Geldzaken & handel

Kunnen we straks met een gerust hart aan de kersttafel aanschuiven? Ik vrees van niet. Vooreerst omdat bijna twintig procent Europeanen onder de armoedegrens leeft en dus geen rijkelijk gedekte kersttafel heeft. Ten tweede omdat de structurele oorzaken van de financieel-economische crisis niet zijn opgelost. Ten derde omdat de grootste veroorzakers van de huidige financiële miserie ons nog steeds als piraten opjagen: kredietbeoordelaars, speculanten en zakenbankiers.

De Monty Python-boys waren humoristisch realistisch toen ze in 1983 The Crimson Permanent Assurance voorstelden: een kortfilm voor de 'The Meaning of Life'. Wie op deze kernwoorden naar Youtube zapt ziet een groep oude boekhouders die genoeg hebben van de uitbuiterij door hun corporate managers. Ze slaan aan het muiten. Met hun in piratenschip veranderd gebouwtje varen ze tussen de blinkende wolkenkrabbers van het Financial District en vallen ze de zakenbankiers en financiële goochelaars aan.

In de realiteit zijn de rollen anno 2010 omgedraaid: de zakenbankiers en de financiële speculanten in krijtstreep, vallen als piraten hele landen aan. Speculanten cirkelen als wolven rond zwakke eurolanden. De almacht van kredietbeoordelingsbureaus (KBB’s) is onverantwoord groot. Standard & Poor's (S&P), Moody’s en Fitch bepalen of landen, banken en bedrijven al dan niet voldoende kredietwaardig zijn. Het luidt dat dit nuttig is voor 'de markten', in casu de investeerders in staatsobligaties. Een verlaging van de beoordeling betekent automatisch dat landen meer rente op hun uitstaande schulden moeten betalen, vele miljoenen euro extra per dag en zo terechtkomen in een helse vicieuse cirkel: steeds zwaardere financiële lasten voor de begroting, nog drastischer besparingen en uiteindelijk het kapotmaken van de sociaal-economische cohesie van samenlevingen.

De rol van de KBB's is nefast. Enige tijd geleden lekte in het Amerikaanse Congres een email uit waarin een werknemer van S&P aan een collega schreef: ‘Laten we hopen dat we allemaal rijk en al met pensioen zijn, wanneer dit kaartenhuis in elkaar stort.’

Datzelfde S&P liet de wereld weten dat als België er niet in slaagt snel een regering te vormen, er binnen de zes maanden een effectieve verlaging van de kredietwaardigheid komt. De rente op de Belgische staatsobligatie steeg licht, maar de impact viel mee. Jean Deboutte, directeur strategie van het Agentschap van de Schuld, zei "dat het wel spijtig was voor onze reputatie".

We laten ons denken en handelen dus bepalen door de subjectieve mening van welgeteld drie kredietbeoordelingbureaus, terwijl we weten dat de mening van deze drie agentschappen géén exacte wetenschap is, maar op zijn best slechts een bot financieel kompas biedt. Een kompas waar speculanten en grote investeerders vervolgens wel als kippen zonder kop massaal op blindvaren. Hoeven we dit soort financiële kompassen wel?

Het lijkt me veel belangrijker overheden ertoe te dwingen "morele" kompassen in te bouwen om het financiële piratennest wat in toom te houden. Ludo Horemans, voorzitter van het Europese Anti-Poverty Network (EAPN) hekelde vorige donderdag terecht de draconische besparingsmaatregelen die er in de EU voor zorgen dat 85 miljoen Europeanen nog meer in de armoede worden geduwd. De Europese Unie moet dringend vertrouwen creëren door op te komen voor de bescherming van diegenen die aan de verkeerde kant van de armoedegrens vallen. De sociale spanningen in Griekenland, Ierland maar ook elders, zouden de regeringsleiders die van tijd tot tijd in Brussel bijeenkomen, eindelijk eens wakker moeten schudden. Quod non.

Ondanks de huidige crisis, de dreigende implosie van het hele Europese bouwwerk, de bijna implosie van het financiële stelsel en de weerslag ervan op de reële economie, staan politici en samenleving nog steeds te bibberen als rating -piraten opduiken. Zo ook de Europese leiders die per verdragswijziging een permanent financieel ondersteuningsmechanisme voor de euro goedkeurden. In feite deden de regeringsleiders niet meer dan het blikje een eindje voor zich uitschoppen. Iedereen weet dat deze beslissing structureel onvoldoende is.

Om hongerige speculanten permanent op afstand te houden moet de EU de solidariteit verankeren, via een Europees economisch beleid en collectieve investeringen, gefinancierd door de uitgifte van euro-obligaties. De EU moet de almacht van de kredietbeoordelingsbureaus en andere piraten aan banden leggen.

Dat moeizame gevecht wordt geleverd in het Europees Parlement. Er werd in 2009 al regelgeving voor KBB’s goedgekeurd met een verbod op advisering op financiële producten van banken, meer transparantie én verplichte registratie bij het Europese toezichtorgaan ESMA. Vorige week stemde het EP nieuwe wetgeving met extra bepalingen over boetes, transparantie en meer Europees in plaats van nationaal toezicht. Maar het echte politieke gevecht over een nieuw moreel kompas vindt in 2011 plaats. Dan komt de Europese Commissie met een nieuw voorstel, dat ook de invloed van de KBB’s op de kredietwaardigheid van landen zal reguleren. Als Europese Groenen zullen we blijven vechten voor een strenge regelgeving op alle financiële producten. En er is absoluut nood aan een verdere uitbreiding van de transparantie, onder andere door KBB’s te verplichten hun info ook aan hun concurrenten te verschaffen. De piraten moeten met de billen bloot.

Bart Staes