SEMIPALATINSK - Gevolgen van 40 jaar kernproeven in bedreigen Kazachstan

• 2001-02-28

Na het uiteenvallen van de Sovjetunie in december '91 werden de vijftien republieken, waaronder het Centraal-Aziatische Kazachstan, onafhankelijke staten. Rusland wimpelde meteen elke verantwoordelijkheid af voor de milieurampen in de andere republieken. Een houding waarover de plaatselijke overheid van Semipalatinsk ten zeerste verbolgen is. Nergens werden zoveel nucleaire proeven uitgevoerd op minder dan 100 kilometer van een stad. De eerste kernproef had plaats in '49. Nadien volgden 467 tests; waarvan 346 ondergrondse, 87 atmosferische en 26 bovengrondse. Het totale effect van deze kernproeven is vergelijkbaar met 2.600 Hiroshima-atoombommen. In '89 zette de Sovjetregering een punt achter de proeven. De opeenvolgende kernproeven in Semipalatinsk hebben het effect gehad van een verwoestende oorlog. Elk gezin betreurt dodelijke slachtoffers. In de stad en de dorpen rondom het testgebied leven zo'n 1,2 miljoen radioactief besmette personen. De lokale bevolking werd op geen enkele manier beschermd. Er heerst grote onzekerheid over de toekomstige gevolgen van de straling. Het genetisch materiaal van de inwoners is aangetast en er worden vaak mutanten geboren met lichamelijke afwijkingen. Stille oorlog De lange-termijneffect van de stille nucleaire oorlog tegen de eigen bevolking zullen verschrikkelijk zijn. De bewoners van Semipalatinsk werden zelfs aangemoedigd om in openlucht de paddestoelvormige wolk te bewonderen na een kernexplosie. Op die manier wilden de Russische kernwetenschappers de impact van radioactieve straling op mensen beter in kaart brengen. Ze stelden hun proeven vaak uit tot de wind de neerdwarrelende radioactieve wolken in de richting van de stad dreven. De nucleaire erfenis van de Sovjetunie in Semipalatinsk dient in een ruimer kader geplaatst. Het betreft niet alleen een probleem voor Kazachstan en de buurlanden, maar ook voor de rest van de wereld. De ontwikkeling van atoomwapens tijdens de Koude Oorlog blijft een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de mensheid. Er zijn de onmiddellijke gevolgen voor het leefmilieu, de gezondheid van de mensen en de socio-economische ontwikkeling van de getroffen regio's, maar er is onvoldoende wetenschappelijk informatie over langdurige blootstelling aan nucleaire straling in Semipalatinsk. Op 16 december '97 riep de Verenigde Naties (VN) de internationale gemeenschap een eerste maal op Kazachstan te helpen bij de aanpak van de nucleaire erfenis van Semipalatinsk. Met de steun van de VN en andere donoren kwamen sindsdien allerlei actieprogramma's tot stand. De internationale conferentie in Tokyo van begin september '99 evalueerde deze programma's. Naast meer coördinatie werd gepleit voor een omvattende radiologische impactstudie. Diverse donoren, waaronder gastland Japan, het Duitse Internationaler Hilfsfonds, het Amerikaanse International Humanitarian Assistance Programme en het Verenigd Koninkrijk, beloofden bijkomende financiële steun. Vooral de economische ontwikkeling moet worden aangemoedigd om de levensstandaard van de bevolking te verhogen. De internationale steun mag slechts een tijdelijk karakter hebben. Gezien het geo-strategische belang voor de stabiliteit in Centraal-Azië en de brugfunctie tussen Europa en Azië kan Kazachstan waarschijnlijk op grootschalige investeringen rekenen van het bedrijfsleven. De aanwezigheid van aardolie maakt van Kazachstan ongetwijfeld een aantrekkelijke handelspartner. Het is echter noodzakelijk dat de petroleumopbrengsten ook de lokale bevolking ten goede komen. In het licht van het Semapalatinski-drama mag het niet verbazen dat president Noersoeltan Nazerbajev van Kazachstan voorstander is van een versterkt non-proliferatiebeleid ten aanzien van atoomwapens. Het vormt één van de hoekstenen van z'n buitenlands beleid, naast de creatie van een kernwapenvrije zone in Centraal-Azië.