Milieu: Bodemafdekking in de EU bedreigt de beschikbaarheid van ecosysteemdiensten

• 2011-05-23
• Milieu & dierenwelzijn

Jaarlijks gaat er in Europa grond met een oppervlakte die groter is dan de stad Berlijn verloren aan stadsuitbreiding en vervoersinfrastructuur. Deze onhoudbare trend bedreigt de beschikbaarheid van vruchtbare grond en grondwaterreserves voor toekomstige generaties. Een nieuw rapport, dat vandaag door de Europese Commissie wordt bekendgemaakt, beveelt een drieledige aanpak aan, toegespitst op het beperken van verdere bodemafdekking, het matigen van de effecten ervan en het compenseren van het verlies van waardevolle bodem door maatregelen in andere gebieden.

Commissaris voor Milieu Janez Potoènik zei hierover: "Wij zijn afhankelijk van grond voor een aantal fundamentele ecosysteemdiensten; bij gebrek daaraan komt het leven op onze planeet tot stilstand. We kunnen het ons niet veroorloven alsmaar meer te betonneren. Dit betekent niet dat onze economische ontwikkeling of het verbeteren van onze infrastructuur moeten worden stopgezet maar het vergt wel een meer duurzame aanpak."

Grond opgeven voor asfalt

Grond wordt afgedekt wanneer hij bedekt wordt met ondoordringbaar materiaal zoals asfalt of beton. Tussen 1990 en 2000 is in de EU ten minste 275 hectaren grond per dag verloren gegaan, wat neerkomt op 1,000 km² per jaar. De helft daarvan is permanent afgedekt door ondoordringbare lagen gebouwen, wegen en parkeerterreinen.

Volgens het rapport is deze trend de laatste jaren teruggebracht tot 252 hectaren per dag, maar het tempo van dit soort landgebruik is nog steeds zorgwekkend. Tussen 2000 en 2006 bedroeg de gemiddelde aangroei van kunstmatige oppervlakken in de EU 3%, wat soms opliep tot 14% in Ierland en Cyprus en 15% in Spanje.

Aanbevelingen

Het rapport stelt een drieledige aanpak van deze kwestie voor: Beperking van de toename van bodemafdekking door betere ruimtelijke ordening of door het opnieuw bekijken van "negatieve" subsidies die indirect bodemafdekking stimuleren. Matiging door maatregelen om de schade te beperken wanneer bodemafdekking niet kan worden vermeden. Dat zijn onder meer het gebruik van doordringbare materialen in plaats van gewoon asfalt of cement en de aanleg van groene daken. Compensatie door maatregelen om bodemverlies in een bepaald gebied gedeeltelijk goed te maken door maatregelen elders. Dit kan gebeuren in de vorm van betalingen, zoals in Tsjechië en Slowakije, of het herstel van reeds afgedekte bodem. Goede praktijken daarvan zijn met name te vinden in Dresden en Wenen.

De resultaten van dit rapport zullen worden gebruikt als input voor een technisch document van de Commissie over bodemafdekking, dat momenteel met de hulp van nationale deskundigen wordt opgesteld. Het document biedt nationale, regionale en lokale autoriteiten richtsnoeren over beste praktijken voor het beperken van bodemafdekking en het matigen van de effecten ervan, en moet begin 2012 klaar zijn.

Achtergrond

Bodemafdekking leidt tot onomkeerbaar verlies van de biologische functies van grond. Omdat water niet in de bodem kan dringen noch verdampen, wordt er meer water afgespoeld, wat soms tot dramatische overstromingen leidt. Landschappen worden versnipperd en habitats worden te klein of te geïsoleerd om bepaalde soorten in stand te houden. Bovendien gaat de mogelijkheid om voedsel om die grond te produceren voor altijd verloren. Het JRC, het gemeenschappelijk centrum voor onderzoek van de Commissie, schat dat ieder jaar vier miljoen ton tarwe door bodemafdekking verloren gaat.

Veel Europese regio's hebben te lijden van toenemende bodemafdekking, waaronder de helft van de Nederlandse regio's, acht provincies in Italië (Vercelli, Lodi, Verona, Piacenza, Parma, Campobasso, Matera, Catanzaro), drie Franse departementen (Vendée, Tarn-et-Garonne, Corrèze), de Poznan-regio in Polen, West-Styria in Oostenrijk, de Põhja-Eesti-regio in Estland en de Jugovzhodna-regio in Slovenië.

In de Commission's Soil Thematic Strategy (Thematische strategie Bodem van de Commissie) wordt bodemontwaarding, waaronder bodemafdekking, aangemerkt als een ernstig probleem op EU-niveau. Om de Europese bodems te beschermen diende de Commissie in 2006 met de steun van het Europees Parlement een voorstel in voor een kaderrichtlijn Bodem. Wegens tegenkanting van sommige lidstaten is het voorstel momenteel geblokkeerd bij de Raad.

Voor nadere informatie:

Rapport"Overview of best practices for limiting soil sealing or mitigating its effects in EU-27" (Overzicht van beste praktijken voor het beperken van bodemafdekking of het matigen van de effecten ervan in de EU-27)

Het rapport wordt op 25 mei van 9:30 tot 11 u gepresenteerd op de persconferentie voor de Groene Week

Voor nadere informatie over de Thematische strategie voor bodembescherming

MEMO/06/341 on the Thematic Strategy for soil protection

Voor nadere informatie over het EU-beleid inzake bodembescherming