De Agenda voor het Sociale Beleid verloopt volgens plan, zegt de Europese Commissie

• 2003-02-13

Uit het derde jaarlijkse voortgangsverslag van de Commissie blijkt dat de Agenda aangehouden wordt en geholpen heeft de arbeidsmarkten in de EU werkgelegenheidsvriendelijker te maken: in 2001-2002 werden 2,5 miljoen nieuwe banen gecreëerd. Maar het verslag geeft ook aan dat de EU zich geen zelfgenoegzaamheid kan veroorloven en het tempo van de hervormingen moet opvoeren om het door de Top van Lissabon aangegeven doel van nog eens 15 miljoen nieuwe banen tussen nu en 2010 te verwezenlijken. De Commissie bekritiseert met name lidstaten omdat zij geen nationale werkgelegenheidsdoelen hebben bepaald, waardoor de vooruitgang op weg naar de werkgelegenheidsdoelen van Lissabon in gevaar komt. Het verslag roept ook op tot actie om de werkloosheidscijfers terug te dringen, die mede door de economische recessie weer langzaam gestegen zijn, tot 7,8% in de EU als geheel, en tot 8,5% in de eurozone. Het verslag voegt daaraan toe dat de tekortkomingen van de arbeidsmarkt er ten dele verantwoordelijk voor zijn dat mensen zich niet aan sociale uitsluiting en armoede kunnen ontworstelen. Uit de meest recente beschikbare inkomensgegevens blijkt dat 15% van de bevolking van de EU een armoederisico loopt, en 9% een aanhoudend risico. Het verslag onderstreept echter dat zonder inkomensoverdracht 40% van de EU-bevolking een armoederisico zou lopen. Het verslag wijst ook op de tussentijdse beoordeling van de Agenda later dit jaar, waarbij de nadruk gelegd zal worden op de noodzaak van "betere banen" als motor van groei, zowel door een stijging van productiviteit als doordat werken voor meer mensen attractief zou worden. Men schat dat als iedereen in de EU het equivalent van een jaar extra onderwijs en opleiding zou krijgen, de productiviteit van de EU als geheel onmiddellijk met ongeveer 5% zou toenemen, en op langere termijn nog eens met 5%. Ook goede gezondheid bevordert de productiviteit: gezonde werknemers verdienen 15 tot 30% meer dan werknemers met een slechte gezondheid.

Anna Diamantopoulou, Commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Zaken, verklaarde: "De 'Agenda voor het Sociale Beleid' is het instrument dat de EU gebruikt om te werken aan "meer en betere banen" en "sociale cohesie", twee zijden van de Lissabon-driehoek van hervorming van het economische, werkgelegenheids- en sociale beleid. Onze agenda wordt volgens plan afgehandeld. Maar de lidstaten, het bedrijfsleven en de vakbonden zijn momenteel te terughoudend met de noodzakelijke hervormingen en verschuilen zich achter elkaar wat de doelstellingen van Lissabon betreft. Zij zullen hun deel van de afspraken moeten nakomen als de EU de aangegeven doelen op tijd wil bereiken."

De Agenda voor het sociale beleid is de routebeschrijving van de EU voor het moderniseren en verbeteren van het Europese sociale model door het investeren in mensen en het opbouwen van een actieve welvaartsstaat. De agenda is gericht op het bevorderen van de strategische doelstelling van Lissabon, namelijk economische dynamiek, volledige werkgelegenheid met banen van goede kwaliteit, en het bevorderen van sociale cohesie. Dit is het derde jaarlijkse scorebord betreffende de tenuitvoerlegging van de agenda voor het sociale beleid. De doelstelling is de behaalde resultaten en eventuele onvoldoende prestaties bij te houden en te verzekeren dat de verschillende actoren actief blijven werken aan de tenuitvoerlegging van de agenda (zie bijlage voor details). Het scorebord loopt ook vooruit op de hoofdpunten van de tussentijdse herziening van de Agenda voor het Sociale Beleid, die in 2003 zal plaatsvinden.

De werkgelegenheids- en sociale situatie

Werkgelegenheidssituatie

Ondanks de recente vertraging van de economie tonen de arbeidsmarkten in de EU veerkracht: in 2001 en 2002 werden er 2,5 miljoen nieuwe banen gecreëerd. Deze groei van de werkgelegenheid zal naar verwachting doorgaan, met ongeveer 500.000 nieuwe banen in 2003, maar het werkloosheidscijfer zal volgens de voorspellingen ook licht stijgen van 7,6% in 2002 tot 7,7% gemiddeld in 2003.

Ondanks de verbetering van het werkgelegenheidscijfer zijn er nog een aantal fundamentele tekortkomingen die dringend moeten worden aangepakt. Dit zijn:

- aanhoudende hoge werkloosheid en langdurige werkloosheid;
- hardnekkig lage werkgelegenheidscijfers voor vrouwen;
- leeftijdgerelateerde verschillen in werkgelegenheidscijfers;
- immigranten, leden van etnische minderheden en andere kansarme groepen worden nog steeds met aanzienlijke obstakels geconfronteerd op de arbeidsmarkt;
- de regionale verschillen binnen verschillende lidstaten, die nadelig zijn voor de sociale cohesie van Europa;
- aanhoudende knelpunten en tekorten aan bepaalde vaardigheden op regionale arbeidsmarkten.

Om de Lissabon-doelstellingen voor 2010 te verwezenlijken, zullen er nog eens 15 miljoen nieuwe banen gecreëerd moeten worden. De hervorming van arbeidsmarkt moet dus worden voortgezet in het kader van de nieuwe, meer doelgerichte Europese Werkgelegenheidsstrategie die de Commissie onlangs heeft voorgesteld en waarover de ministers van werkgelegenheid op 6 maart zullen discussiëren.

Sociale situatie

De vastgestelde structurele zwakheden van de arbeidsmarkt zijn in belangrijke mate verantwoordelijk voor het voortbestaan van armoede en sociale uitsluiting. Maar ook andere factoren verdienen aandacht, zoals het ontbreken van basisvaardigheden, slechte gezondheid of een handicap. Anderzijds kan het hebben van een baan op zichzelf onvoldoende zijn om werknemers in staat te stellen om zich aan armoede en sociale uitsluiting te ontworstelen, met name als dat werk samengaat met lage lonen, kwalitatief laagstaande taken, onzekere arbeidsvoorwaarden en onvoldoende opleiding.

Uit de meest recente beschikbare inkomensgegevens blijkt dat 15% van de bevolking van de EU, ofwel ongeveer 56 miljoen mensen, een armoederisico loopt (minder dan 60% van het nationale mediane equivalente inkomen). Bijzonder opvallend is het feit dat 9% van de bevolking van de EU een aanhoudend armoederisico loopt (gedurende ten minste twee van de afgelopen drie jaren). Sociale zekerheid speelt een belangrijke rol bij het beperken van het armoederisico. Zonder uitkeringen zou het armoederisico 40% zijn geweest. Dit cijfer toont zowel het belang als de beperkingen van de herverdeling van inkomen aan.

Tussentijdse herziening van de agenda

De strategie van Lissabon moet richtinggevend zijn voor alle actie inzake de bevordering van werkgelegenheid en sociaal beleid in de EU. Dit betekent dat het beleid gericht dient te zijn op het maximaliseren van de positieve interactie tussen het economisch, werkgelegenheids- en sociale beleid. De rol van het sociale beleid als productieve factor is van cruciaal belang bij het formuleren van beleid, en de kosten van sub-optimaal sociaal beleid zullen dan ook uitgebreid aan de orde komen bij de tussentijdse beoordeling van de Agenda voor het sociale beleid die in de eerste helft van dit jaar zal plaatsvinden.

Sociaal partnerschap en sociale dialoog spelen een cruciale productieve rol doordat zij de onzekerheid van actoren over het gedrag van anderen verminderen, en daardoor een gunstig klimaat creëren voor de accumulatie van sociaal kapitaal. In een steeds meer op kennis gebaseerde economie wordt sociaal partnerschap een collectief hulpmiddel voor vernieuwing. Er zijn sterke aanwijzingen dat een verhoging van het (gemiddelde) opleidingsniveau met ongeveer een jaar aanvullende scholing, of het equivalent daarvan, de totale productiviteit onmiddellijk met ongeveer 5% verhoogt, en op langere termijn met nog eens 5%. Op micro-economisch niveau is er een aantoonbaar verband tussen interne opleiding en individuele lonen: een jaar opleiding leidt tot een verhoging van de lonen met wel 5%. Dit is een sterk bewijs van de voordelen van het optimaliseren van sociaal beleid en investeringen in mensen. Een vergelijkbaar economisch voordeel dan wel nadeel geldt ook ten aanzien van de toegang tot gezondheidszorg. Werknemers in goede gezondheid verdienen 15-30% meer dan werknemers met een slechte gezondheid. Het onderliggende doel bij de modernisering van het sociale beleid is dan ook dat het dat het moet worden opgezet als een investering die de efficiëntie van de markt bevordert, en niet alleen ondoelmatigheden corrigeert.

Om te verzekeren dat alle actoren en "stakeholders" een inbreng hebben bij de beoordeling van de tenuitvoerlegging van de agenda tot nu toe, en bij het debat over de prioriteiten voor de resterende looptijd van de agenda, organiseert de Commissie een grootscheepse conferentie op 19-20 maart 2003. (zie

http://europa.eu.int/comm/employment_social/news/2001/oct/socpolag/social_pol_ag_en.html

voor meer details)

Bijlage 1

Voornaamste maatregelen inzake Werkgelegenheid en Sociaal Beleid 2002

1. Agenda voor het sociale beleid
Mededeling over het scorebord voor de uitvoering van de Agenda voor het sociaal beleid

2. Het bevorderen van meer en betere banen

Richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor 2002; Aanbeveling inzake de tenuitvoerlegging van het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten

Inventarisatie van vijf jaar Europese Werkgelegenheidsstrategie

Stroomlijnen van de jaarlijkse coördinatiecyclus voor economisch en werkgelegenheidsbeleid

Ontwerp van het Gezamenlijk Verslag over de werkgelegenheid 2002

Actieplan voor vaardigheden en mobiliteit

Stimuleringsmaatregelen op het gebied van de werkgelegenheid
Anticiperen op en gebruik maken van veranderingen op het werk

Formele goedkeuring van een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een algemeen kader betreffende de informatie en raadpleging van de werknemers in de Europese Gemeenschap

Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 80/987/EEG betreffende de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake de bescherming van de werknemers bij insolventie van de werkgever

Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de arbeidsvoorwaarden van uitzendkrachten

Voorstel van de Commissie voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd

Mededeling van de Commissie over de Europese sociale dialoog, een kracht voor modernisering en verandering

Voorstel voor een besluit van de Raad tot instelling van een Tripartiete Sociale Top voor Groei en Werkgelegenheid

Raamovereenkomst van de sociale partners over telewerken

Overleg met de sociale partners: "Anticiperen op en managen van verandering: een dynamische benadering van het sociale aspect van bedrijfsreorganisaties"

Tweede fase van het overleg met de sociale partners over de bescherming van de persoonlijke gegevens van werknemers

Eerste fase van het overleg met de sociale partners over stress

Mededeling van de Commissie over een kader voor de bevordering van de financiële participatie van werknemers

Mededeling van de Commissie betreffende de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven

Oprichting van het Europese "Multi-Stakeholder Forum"

Gezondheid en veiligheid

Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende trillingen (fysische agentia)

Overeenkomst na bemiddeling over een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake geluid (fysische agentia)

Eerste lezing in het EP en gemeenschappelijk standpunt van de Raad over een voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 83/477/EEG van de Raad betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest op het werk

Een nieuwe communautaire gezondheids- en veiligheidsstrategie 2002-2006


Bevordering van sociale integratie


Uitvoering van Nationale Actieplannen

Overeenkomst van de Raad over gemeenschappelijke doelstellingen voor de volgende fase

5. Modernisering van sociale bescherming

Ontwerp Gezamenlijk Verslag over pensioenen goedgekeurd door de Commissie

Ontwerp Gezamenlijk Verslag over gezondheid

Overeenkomst over een Verordening van de Raad betreffende de uitbreiding van de bepalingen van Verordening 1408/71 tot onderdanen van derde landen

Raadpleging van de sociale partners over de portabiliteit van pensioenen

6. Gelijkheid van mannen en vrouwen

Formele goedkeuring door het Europees Parlement en de Raad van de richtlijn tot wijziging van richtlijn 76/207/EEG

Conclusies van de Raad over het opnemen van het genderperspectief in de Landbouwraad en gendermainstreaming in het EU-beleid

Verslag van het EP over de vertegenwoordiging van vrouwen bij de sociale partners van de Europese Unie

Raamstrategie inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen - werkprogramma voor 2002

7. Uitbreiding en internationale betrekkingen

Openstelling van de vier actieprogramma's op het terrein van werkgelegenheid en sociale zaken voor kandidaat-lidstaten

Gezamenlijke Beoordelingsdocumenten inzake prioriteiten op het gebied van werkgelegenheidsbeleid

Voorbereiding van een Gezamenlijk Memorandum over integratie met de kandidaat-lidstaten

Bijdrage aan de Tweede Wereldvergadering over vergrijzing

Bijdrage voor de Wereldtop van Johannesburg

Bijlage 2

Belangrijkste initiatieven voor 2003

Voor het jaar 2003 zal de Commissie een aantal belangrijke initiatieven nemen(1).

Tussentijdse evaluatie van de agenda voor het sociaal beleid
Op het gebied van werkgelegenheid zullen de belangrijkste initiatieven zijn :


Mededeling met een beschrijving van de benadering voor de herziening van de Europese Werkgelegenheidsstrategie

Voorstel voor een besluit van de Raad over richtsnoeren voor het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor het jaar 2003

Aanbeveling voor een aanbeveling van de Raad voor de tenuitvoerlegging van het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor het jaar 2003

Verslag van de Commissie over de leeftijd waarop werknemers de arbeidsmarkt verlaten

Mededeling over de interactie tussen immigratie, werkgelegenheid en sociaal beleid in de EU

Tussentijdse evaluatie van het ESF in kader van de evaluatie van de Structuurfondsen

Mededeling van de Commissie aan de lidstaten tot herziening van de richtsnoeren voor het communautaire EQUAL-initiatief betreffende transnationale samenwerking ter stimulering van nieuwe wijzen van bestrijding van alle vormen van discriminatie en ongelijkheden in verband met de arbeidsmarkt
Betreffende verandering en werkomgeving


Follow-up van de raadpleging van de sociale partners over de verwerking van persoonlijke gegevens en de bescherming van de privacy in het kader van de werkgelegenheid

Raadpleging van de sociale partners over de wenselijkheid van herziening van Richtlijn 94/45/EG inzake de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers, rekening houdende met het nieuwe werkprogramma van de sociale partners inzake met name herstructurering

Mededeling van de Commissie over de herziening van Richtlijn 96/71/EG betreffende de terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten

Mededeling van de Commissie over de herziening van Richtlijn 93/104/EG betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de arbeidstijd

Richtlijn van de Commissie tot vaststelling van een tweede lijst met indicatieve grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling voor de tenuitvoerlegging van Richtlijn 98/24/EG van de Raad betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van werknemers tegen risico's van chemische agentia op het werk

Mededeling van de Commissie over de feitelijke tenuitvoerlegging van wetgeving op het gebied van gezondheid en veiligheid (Richtlijn 89/391 en 6 andere)
Bevordering van sociale integratie en bestrijding van discriminatie


Ontwerp Gezamenlijk Verslag 2003 over sociale integratie

Mededeling van de Commissie over het vervolg van het Europees Jaar van de Gehandicapten 2003

Mededeling van de Commissie over een evaluatie van de vooruitgang die is geboekt door het Europees Waarnemingscentrum voor Racisme en Vreemdelingenhaat, met voorstellen voor wijziging van Verordening EG 1035/97 tot oprichting van het Centrum

Mededeling van de Commissie aan de Raad over de VN-Conventie over Mensenrechten van mensen met een handicap

Eerste Europese verslag over gelijke kansen en discriminatie
Sociale bescherming


Mededeling aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over de volgende stappen voor beleidssamenwerking op het gebied van gezondheid en langdurige zorg

Verbetering van de samenwerking in de EU ter bevordering van het aantrekkelijker maken van werken binnen de stelsels voor sociale zekerheid (arbeid lonend maken)

Mededeling over de invoering van de Europese ziektekostenverzekeringskaart

Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Verordening (EEG) 1408/71 van de Raad betreffende de toepassing van de sociale zekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap verplaatsen, en van Verordening (EEG) 574/72 van de Raad tot vaststelling van de wijze van toepassing van Verordening (EEG) 1408/71

Maatregelen ter verbetering van de portabiliteit van beroepsgebonden pensioenrechten (tweede fase van het overleg met de sociale partners)
Gelijke kansen


Herziening van de richtlijnen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen

Jaarverslag over gelijke kansen in de EU

Rapport over mainstreaming van het genderperspectief

Werkprogramma inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen

Mainstreaming van het genderperspectief in de Structuurfondsen
Uitbreiding


Voortzetting van de voorbereidingen voor de uitbreiding

Ondertekening van gezamenlijke memoranda over sociale integratie

Voortgangsrapportage over gezamenlijke actieprogramma's

Starten van een initiatief met NGO's gericht op ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld in de kandidaat-lidstaten
(1) Zie ook het Wetgevings- en Werkprogramma van de Commissie voor 2003 (COM(2002) 590), waarin het werkgelegenheids- en sociaal beleid wordt gepresenteerd in het kader van de strategische prioriteiten van de Commissie.