Gebruikt Europol gestolen informatietechnologie?

• 2001-06-11

Een geheimagent van de Duitse staatsveiligheid Bundesnachrichtendienst zou op illegale wijze informatietechnologie hebben verworven voor Sensus en Europol. Uit een gerechtelijk vonnis blijkt alvast dat sprake was van schriftvervalsing. Slachtoffer van deze frauduleuze praktijken is het informatietechnologiebedrijf Polygenesys uit München. De firma specialiseert zich reeds meer dan 20 jaar in het beheer en de analyse van informatie. Het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken, de deelstaat Brandenburg en Hongaarse, Slovaakse en Oekraïnse politiediensten deden een beroep op haar meest recente technologie: Polygon.

De ontwikkeling van Polygon begon in '93. Polygenesys nam internationale patenten op de technologie. De eerste toepassingen op het terrein dateren van '95. Omwille van de taalcapaciteiten was het systeem volgens Polygenesys bijzonder geschikt als platform voor zowel Sensus, Eurint als het Europol-informatiesysteem. Eind '97 bezorgde het Duitse bedrijf alle technische specificaties van z'n produkt aan Europol in het kader van een aanbesteding voor Eurint. De nood aan informatiesystemen voor Europol ontstond parallel met Sensus.

Europol deed geen beroep op Polygenesys, maar zou desondanks - én dus zonder vergoeding - een beroep doen op de gepatenteerde technologie. Momenteel loopt in Duitsland een onderzoek naar de betrokkenheid van hooggekwalificeerde ex-werknemers van Polygenesys bij deze diefstal. In november '98 stapte Polygenesys wel in het Sensusproject. Een beslissing die de bedrijfsleiding zich ten zeerste zou beklagen omwille van de dubbelrol van projectcoördinator Stephan Bodenkamp. Hij weigerde gedurende tien maanden een rechtsgeldig contract ter ondertekening voor te leggen aan Polygenesys, waardoor het bedrijf op de rand van het bankroet terechtkwam.
Verrassend genoeg werd Polygenesys onmiddellijk daarna - én op uitdrukkelijk verzoek van Bodenkamp - vervangen door Mevisto Software GmbH, een bedrijf dat kort voordien was opgericht door een medestander van Bodenkamp en voormalige werknemers van Polygenesys. Een klacht van Polygenesys wegens schriftvervalsing leidde uiteindelijk tot de veroordeling van Bodenkamp door een rechtbank in München. Het vonnis toonde aan dat hij eigenlijk Christoph Klonowski heet en een Duits geheimagent is. In augustus 2000 hadden Bodenkamp en z'n collega's Polygenesys wel op eigen houtje verwijderd uit het Sensusproject. Een beslissing die in het licht van de voorgaande vaststellingen de wenkbrauwen doet fronsen.

In antwoord op een eerste vraag van VU&ID-europarlementslid Bart Staes erkende de Commissie impliciet dat zij voor het Sensusproject samenwerkt met de Bundesnachrichtendienst (P-0009/01 van 2 maart 2001). "Het is de Commissie bekend dat de Amt für Auslandsfrage een overheidsinstantie is die rapporteert aan de Duitse Bondskanselarij," aldus commissaris Erkki Liikanen, "de projecten waren erop gericht technologieën te ontwikkelen die grensoverschrijdende samenwerking tussen wetshandhavings- en veiligheidsinstanties moesten vergemakkelijken."

Europese tegenhanger voor DARPA

Het Sensusproject is de opvolger van Aventinus en beoogt de realisatie van een informatie-uitwisselingsprogramma voor de Europese politie- en inlichtingendiensten, naar analogie met het Amerikaanse Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA). De overheidsdienst DARPA coördineert de onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma's van het Amerikaanse Ministerie voor Defensie. Op 25 mei '99 wijzigde de Europese Commissie het oorspronkelijke Sensusbesluit "zodanig dat Europol zich bij het project kon aansluiten", wat in november '99 ook effectief gebeurde.

De zoektocht naar interessante taal- en spraaktechnologie vormt een belangrijk onderdeel van dit project. De Commissie besteedde tussen 1995 en eind 2000 zo'n 133,5 miljoen frank (3.333.720 euro) aan Aventinus en Sensus. Verdere verzoeken om vergoeding van projectkosten zijn nog in behandeling. Twee spraaktechnologiebedrijven blijken een cruciale rol te spelen in respectievelijk het Amerikaanse DARPA- en het Europese Sensusproject: Dragon en Sail Labs.

Dragon ontwikkelde vertaaltechnologie voor Amerikaanse inlichtingendiensten en werkte mee aan het zogenaamd Multilingual Interview System (MIS). Dit systeem beoogde de automatische vertaling van Kroatische, Servische en Bosnische gesprekken in Bosnië-Herzegovina (voorjaar '98) en van Arabisch, Farsi, Hindi en Urdu in de Perzische golf (zomer '98).

Sail Labs, voorheen Gesellschaft für Multilingual Interview System, werd een belangrijk deelnemer aan het Sensusproject (en later aan het Europol-informatiesysteem). Andere betrokkenen zijn Datamat en Europol (sinds november '99). Geïnspireerd door het MIS-succes van Dragon richtte Sensuscoördinator Stephan Bodenkamp/Christoph Klonowski samen met Radial Belgium uit Arendonk ook een drietal Language Development Companies op voor spraaktechnologie in Slavisch, Farsi en Bahassa.

De Language Development Companies maakten deel uit van het spraaktechnologiebedrijf Lernout&Hauspie (L&H), waarnaar momenteel een onderzoek loopt wegens fraude. Begin 2000 kwam het Amerikaanse Dragon in handen van L&H. De Amerikaanse inlichtingendienst National Security Agency stond zeer afkering tegenover deze overname omwille van de gevoelige en strategische technologie die alzo in handen kwam van een Europese groep. De Dragon-technologie lag nu immers zowel aan de basis van het Amerikaanse DARPA als van de Europese politie- en inlichtingendiensten én Europol.

Audit

De sterke aanwijzingen van schriftvervalsing en diefstal nopen volgens Staes tot een zeer grondige doorlichting van Europol en Sensus. Half maart legde hij reeds een vragenlijst voor aan de Commissie en de Raad om duidelijkheid te krijgen over de rol van de veroordeelde Sensuscoördinator Stephan Bodenkamp/Christoph Klonowski, de betrokkenheid van de Duitse Bundesnachrichtendienst, het onrechtmatig gebruik van informatietechnologie, de houding van de Amerikaanse inlichtingendienst National Security Agency tegenover de overname van Dragon door L&H en de dubieuze grensvervaging tussen de private en de publieke sector.

Omdat de antwoorden al te lang op zich laten wachten, zal het VU&ID-europarlementslid tijdens de plenaire juni-vergadering vragen waarom de Commissie en de Raad nog steeds niets hebben ondernomen. Het Duitse informatietechnologiebedrijf Polygenesys heeft de Commissie meermaals informatie verstrekt over de frauduleuze praktijken bij het Sensusproject, waaronder het vonnis van de Münchense rechtbank over Stephan Bodenkamp/Christoph Klonowski.

De Raad en commissaris Erkki Liikanen moeten zo snel mogelijk een audit laten uitvoeren van de Sensus – Europol - Bundesnachrichtendienst-constructie, zoals trouwens werd gesuggereerd in het eerste antwoord van de Commissie. Kernprobleem blijft evenwel het ontbreken van elke democratische controle op Europol. Vermits de politie- en veiligheidsdiensten onder de bevoegheid vallen van de EU-lidstaten kunnen ze schermen met de nationale soevereiniteit om zich te onttrekken aan de controle van het Europees Parlement.

De europarlementsleden hebben de Raad in het verleden trouwens altijd verzocht ervan af te zien Europol operationele bevoegdheden te verlenen zonder adequate rechterlijke en parlementaire controle. Quod non, met de gekende gevolgen. De beknopte persmededeling van donderdag 31 mei over onregelmatigheden bij Europol zou in die zin wel eens het spreekwoordelijke topje van de ijsberg kunnen zijn (in bijlage). De mededeling heeft betrekking op een Franse Europol-ambtenaar die wordt beschuldigd van fraude, valsheid in geschrifte en witwaspraktijken (De Morgen van vrijdag 1 juni en zaterdag 2 juni). Hij staat aan het hoofd van het IT-departement en was verantwoordelijk voor Eurint, het systeem waaraan de gestolen technologie van het Duitse bedrijf Polygenesys ten grondslag zou liggen.

Het gebrek aan transparantie dreigt de geloofwaardigheid van de Europese politiekoepel te ondermijnen. Daarom zal europarlementslid Bart Staes geen genoegen nemen met een nietszeggende verwijzing van de Raad naar de Verklaring ad artikel 30 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Deze verklaring stelt dat "optreden op het gebied van politiële samenwerking uit hoofde van artikel 30 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, met inbegrip van de activiteiten van Europol, onderworpen is aan passend gerechtelijk toezicht door de bevoegde nationale autoriteiten in overeenstemming met de in de afzonderlijke lidstaten geldende voorschriften."

Met dit juridische schaamlapje kan de Raad de hete aardappel weliswaar doorschuiven naar de lidstaten, maar de verdere samenwerking van de Europese politiediensten zou er onherstelbare schade mee worden berokkend. Europol wordt immers beschouwd als het embryo voor een Europese politiedienst. Artikel 30 van het EU-verdrag stelt dat de Raad binnen een termijn van vijf jaar na de inwerkingtreding van het Verdrag van Amsterdam (op 1 mei 2004) in het bijzonder als volgt handelt:

a) hij stelt Europol in staat tot het vergemakkelijken en ondersteunen van de voorbereiding en het aanmoedigen van de coördinatie en uitvoering van specifieke onderzoeksacties door de bevoegde autoriteiten van de lidstaten, inclusief operationele acties van gezamenlijke teams waarvan vertegenwoordigers van Europol ter ondersteuning deel uitmaken;

b) hij neemt maatregelen aan waardoor Europol de bevoegde autoriteiten van de lidstaten kan vragen hun onderzoek in specifieke zaken te verrichten en te coördineren en specifieke expertise te ontwikkelen die ter beschikking van de lidstaten kan worden gesteld om hen te assisteren bij het onderzoeken van zaken van georganiseerde criminaliteit;

c) hij bevordert verbindingsregelingen tussen functionarissen belast met opsporing/vervolging die zich specialiseren in de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit in nauwe samenwerking met Europol;

d) hij richt een netwerk op voor onderzoek, documentatie en statistiek met betrekking tot grensoverschrijdende criminaliteit.

Indien de Raad op dinsdag 12 juni niet instemt met een grondige doorlichting van Europol, dreigt de politiesamenwerking in Europa onder een zeer slecht gesternte van start te gaan.

Bijlage: Persmededeling Europol van donderdag 31 mei 2001

In connection with the audit of Europol for the year 1999 questions were raised in respect to certain transactions regarding procurement. A committee, chaired by a member of the Europol Management Board, was set up by the Board to scrutinize the matter. Upon the conclusion of its investigations, the Committee will present its findings to the Board. The Director of Europol has been informed of the committee’s preliminary findings and on that basis he has referred matters relating to a particular contract to the Dutch Public Prosecutor. One member of Europol staff has been suspended pending the outcome of this enquiry. In order to avoid any interference in the Prosecutor's enquiry no additional information will be available.