COP21 - Hoera, we hebben een klimaatverdrag!

• 2015-12-13
• Klimaat & energie

Hoera, we hebben een klimaatverdrag! 

Het was spannend zaterdag. Na twee weken intens onderhandelen kwam er een bindend klimaatakkoord. Voor het eerst in de geschiedenis werden vertegenwoordigers van 195 landen het eens over een wereldwijd verdrag dat klimaatverandering moet afremmen.

Sommigen noemen het een “historisch keerpunt in de wereldgeschiedenis”. Anderen vinden het klimaatakkoord niet verregaand genoeg.

Volgens Milieudefensie, een Nederlandse ngo, zijn de afspraken verre van voldoende om effectief verandering tegen te gaan.

Het akkoord bestaat uit twee delen. Het kerngedeelte telt 12 pagina’s terwijl het ‘Beslissingsgedeelte'  19 bladzijden vult. Het hele akkoord draait rond 5 belangrijke punten.

 

1. Klimaatfinanciering

Klimaatfinanciering is al 20 jaar lang een centraal knelpunt in de VN-klimaatonderhandelingen. Deze keer was het niet anders. Hoe de strijd tegen klimaatverandering financieren blijft één van de hardste noten om te kraken.

De voorbije 20 jaar werd gezocht naar een moeilijk evenwicht tussen het recht van ontwikkelingslanden om hun economie te laten groeien en de verplichting van de rijke landen om financiële steun te verzekeren aan deze landen waardoor ze op een klimaatvriendelijkere manier kunnen groeien.

Artikel 9.3 van het Akkoord stipuleert dat rijkere landen het voortouw moeten nemen om de ontwikkelingslanden financieel te steunen en deze financiering moet groter zijn dan voorbije decennia. In artikel 9.2 staat dat andere landen hier ook aan kunnen meedoen op vrijwillige basis. Dat is een compromis tussen de sterk gepolariseerde posities tijdens de onderhandelingen.

Duidelijke bindende doelstellingen zijn er dus niet. De preciezere doelstellingen staan in het ‘Beslissingsgedeelte dat flexibeler is dan de rest. In paragraaf 54 staat dat alle deelnemende landen het eens werden om de 100$ miljard die normaal tot 2020 moet worden toegekend aan armere landen, de basis wordt waar na 2020 verder op gebouwd moet worden.

In een artikel van De Standaard oordeelt Tim Gore, klimaatspecialist bij Oxfam, dat dit niet genoeg is. “Er staat weinig in deze overeenkomst dat de armste gemeenschappen een hart onder de riem steekt zodat ze financiële hulp zullen krijgen om in de komende jaren om te gaan met klimaatopwarming’. Hopelijk blijft dat een te pessimistische kijk op de realiteit.

 

2. Loss and Damage-systeem

Het is gelukt om een apart artikel (artikel 8) te krijgen voor het Loss and Damage-systeem. Dit is een primeur. Het Loss and Damage-systeem bepaalt onder welke vorm armere landen compensatie krijgen voor de effecten die ze nu al ondervinden door klimaatverandering (extreem weer, hevige orkanen, de stijging van de zeespiegel,…) Artikel 8 definieert welke factoren onder het Loss and Damage-systeem vallen, niet hoe de financiering hiervan zal gebeuren. In artikel 8.1 lezen we dat kwetsbare landen “steun” moeten ontvangen van rijkere landen hiervoor. Behoorlijk vage taal dus.

Bovendien is artikel 8 zo opgesteld dat vooral de VS opgelucht adem kunnen halen.  Geen woord over “aansprakelijkheid” en “schadevergoeding”. Dit voorkomt dus dat de VS, één van de grootste veroorzakers van klimaatverandering, rechtsvorderingen kunnen krijgen.

 

3. Herzieningsproces

Het herzieningsproces resulteerde in een tweetrapsproces. Er wordt erkend dat de bestaande vooropgestelde emissiedoelstellingen onvoldoende zijn om onder de 2°C te blijven.

In 2018 plannen de VN een bemiddelingsronde met een analyse van de gemaakte vooruitgang. Tijdens die ontmoeting wordt van landen verwacht dat ze hun toekomstige emissiedoelstellingen meedelen. Landen die eerder emissiedoelstellingen doorgaven met 2025 als streefdoel, worden gevraagd in 2020 een nieuwe doelstelling te presenteren. Landen die 2030 als doel hebben, moeten in 2020 over hun doelstellingen communiceren en een update geven over wat er tot dan is gebeurd.

Dit proces zal om de vijf jaar plaatsvinden en de eerste post-2020 analyse komt er in 2023. Bedoeling is ervoor te zorgen dat landen zich aan hun eigen doelstellingen houden en dat deze doelstellingen vooruitstrevender en progressiever worden.

 

4. Langetermijndoel

Het langetermijndoel staat onder Artikel 2. China haalde hier zijn slag thuis. China ging akkoord met een opwarming onder de 2°C maar niet met de expliciete bovengrens van 1,5 °C.

Nu staat er in Artikel 2 dat het langetermijndoel inzake opwarming ruim onder de 2°C moet uitkomen. En dat is noodzakelijk, gezien een opwarming van 2°C desastreuze effecten zou hebben. Laagliggende landen zagen liever 1,5 °C als absolute bovengrens maar China en Saudie-Arabië waren fel tegen. ‘Ver onder de 2°C’  is dus een positief compromis tussen de verschillende landen.

Verder leverde het akkoord ook een ander langetermijndoel op. Het klimaatakkoord vraagt namelijk om zo snel mogelijk een eind te maken aan de emissiepiek en ervoor te zorgen dat de hoeveelheid aan emissie-uitstoot gelijk staat aan de opslag van broeikasgassen na 2050. Er is hier wel kritiek op omdat er geen specifieke tijdslijn is uitgestippeld en er dus geen duidelijk signaal naar de investeerders gaat om niet langer in fossiele brandstoffen te investeren.

 

5. Rechtsvorm van het klimaatakkoord

Het klimaatakkoord is een juridisch bindend document. Zowel voor de overeenkomst zelf als het toegevoegde “Besluit”. Zoiets leest geruststellend, maar het akkoord treedt enkel in werking als minstens 55 landen die samen staan voor minstens 55 % van de totale uitstoot, het akkoord ratificeren. China, de VS, India, Brazilië, Rusland en Japan zorgden in 2012 al voor een gezamenlijke overschrijding van die 55% grens.

De nationale emissiedoelstellingen zijn niet-bindend geworden. In artikel 4.2 lezen we dat landen wel de wettelijke verplichting hebben  om hun emissie-doelstellingen voor te bereiden en een beleid te ontwikkelen dat ervoor zorgt dat dit lukt. Maar die nationale emissiedoelstellingen staan los van de overeenkomst. Sommige landen, met name de lidstaten van Europese Unie, wilden deze nationale emissiedoelstellingen bindend maken maar de VS lag hier dwars.

 

Samengevat.

Het goede nieuws is dat we voor het eerst een klimaatakkoord hebben dat in zijn geheel bindend is onder internationaal recht. Daarnaast is het gelukt om die magische 1,5 °C impliciet in het klimaatakkoord op te nemen als tegemoetkoming aan de laagliggende eilanden. Maar er blijven nog een pak kritische vragen.

Zullen de rijkere landen voor 2020 inderdaad $100 miljard jaarlijks aan ontwikkelingslanden geven in het kader van het lopend akkoord? Dat lukte in 2014 niet. Wat zal ervoor zorgen dat het nu wel lukt? En wie kan hard maken dat er meer geld in pot zal worden gestopt na 2020?

Wie of wat gaat ervoor zorgen dat landen zich aan hun emissie-doelstellingen houden en deze progressiever maken door de tijd heen? Er bestaat geen Internationale Klimaatpolitie en de VN heeft weinig juridische instrumenten om landen in 2020 te verplichten hun nieuwe klimaatdoelstellingen te presenteren.

Veel vraagtekens dus. Maar we hebben een tekst waarmee politici, de bedrijfswereld, ngo's en consumenten aan de slag kunnen. En dat betekent een grote stap vooruit.

 

COP21 of TTIP?

Volgens een gelekte memo van 20 november 2015 wil de Europese Commissie, meer bepaald het Directoraat-Generaal Handel, dat de EU-toponderhandelaars op de COP21 elke discussie over internationale handel en intellectuele eigendomsrechten stopzetten. Volgens de EU valt internationale handel namelijk onder de bevoegdheid van de Wereldhandelsorganisatie WTO. Een link leggen tussen de UNFCCC en de WTO zou de rol van de WTO kunnen ondermijnen, vindt DG Handel.

Ook discussiëren over intellectuele eigendomsrechten van ondermeer energietechnologieën, is taboe. Maar het zijn net deze intellectuele eigendomsrechten die ervoor zorgen dat ontwikkelingslanden niet de kans krijgen hun land klimaatvriendelijk te maken omdat ze het geld niet hebben om deze nieuwe technologieën te betalen. De memo maakt duidelijk dat de EU er alles aan moet doen om deze discussie niet te beginnen tijdens de COP21.

De Britse krant The Independent ziet in deze memo een aanwijzing dat de EU zo een goed resultaat van de COP21 ondermijnt. Het klopt dat de positie die de EU inneemt over deze twee maatregelen effecten hebben op klimaatverandering. Aan de ene kant zorgt internationale handel voor een immens grote uitstoot van CO2. Hierover praten tijdens de COP21 is dus zeker gerechtvaardigd. Anderzijds is een makkelijker uitwisseling van klimaattechnologieën positief voor ontwikkelingslanden omdat het hen helpt de shift naar groene energie sneller te maken.

Maar er is ook een link met de onderhandelingen die de EU en de VS voeren over het toekomstige vrijhandelsakkoord TTIP.

De Europese Commissie geeft toe dat meer vrijhandel tussen de VS en de EU zal zorgen voor miljoenen ton extra uitstoot van broeikasgassen.  De EU pusht zelf voor een energiehoofdstuk in TTIP. Dat zal leiden tot een immense stijging van de olie- en gasinvoer, waaronder olie gewonnen via fracking. Volgens de krant The Guardian zou de EU toegang tot vertrouwelijke documenten hebben gegeven aan ExxonMobil. Dat toont eens te meer aan dat de lobby van de fossiele brandstoffen veel meer macht heeft dan men denkt. Kwatongen beweren zelfs dat het TTIP-energiehoofdstuk niet door de VS en de EU wordt geschreven maar door de fossiele industrie zelf.

Bovendien blijkt uit onderzoek van de Canadese professor Gus van Harten dat er een grote kans bestaat dat de TTIP-onderhandelingen enorme effecten zullen hebben op het bestaande beleid en de toekomstige regelgeving (ook die onder de COP21) in verband met klimaatverandering. Uit zijn onderzoek naar de impact van het ISDS systeem (nu ICS systeem genoemd) blijkt dat de fossiele industrie de kans zou krijgen om met het ICS systeem overheden aan te klagen over regelgeving die hun winst mogelijks doet dalen. Lees ook dit artikel. 

Opnieuw valt het verschil op tussen woord en daad. Enerzijds wil de EU in de COP21 een progressieve rol spelen en koploper blijven in de strijd tegen klimaatverandering. Anderzijds worden achter de schermen handelsovereenkomsten afgesloten die alleen maar desastreuze consequenties zullen hebben op het klimaat. De gelekte memo over de positie van de EU in de COP21 is hier de zoveelste bevestiging van.

 

Het echte werk is begonnen

De klimaatonderhandelingen treden nu echt in de politieke fase. De 195 ministers gingen ondertussen aan de slag. Het ontwerp-klimaatakkoord telt nu 48 pagina's. Laurent Fabius, de Franse minister van Buitenlandse Zaken, wil een definitief akkoord uiterlijk vrijdag aanstaande. Toch moeten er nog veel knopen doorgehakt worden. En dat blijven zaken die er al lagen voor het begin van de onderhandelingen een week geleden. Welke zijn de knelpunten?

1. De klimaatfinanciering

Het financiële gedeelte van het akkoord is verre van rond. Er bestaat een akkoord over 4 secties maar er moeten nog  22 secties afgeklopt worden. De discussiematerie blijft dezelfde. Welke landen betalen? Wat gebeurt er na 2020? Lukt het de ontwikkelde landen te binden aan een bijdrage van $100 miljard per jaar voor 2020? Welke wordt de rol van de ontwikkelingslanden?

De Financial Times stelt dat de ontwikkelde landen langzaam en zeer voorzichtig kantelen richting het engagement voor en na 2020 jaarlijks $100 miljard toe te schuiven aan de ontwikkelingslanden. Maar de ontwikkelde landen zouden dit alleen doen als ontwikkelingslanden er zich op hun beurt toe verplichten hun uitstoot te beperken en strengere regels te aanvaarden over hoe vervuiling berekend en gereduceerd moet worden. Sommige ontwikkelde landen zouden mogelijks zelfs akkoord gaan met het verhogen van de $100 miljard per jaar als de "donorenbasis" vergroot wordt. M.a.w. als landen die officieel nog steeds beschouwd worden als ontwikkelingslanden maar dat in de realiteit al lang niet meer zijn ook bereid gevonden worden bij te dragen aan de financiering. Men denkt dan aan landen als China of India. Maar dat stuit zeker al op een veto van India.

Minder goed nieuws komt er van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Technici rekenden uit dat tot nog toe slechts $62 miljard gemobiliseerd werd in 2014. $38 miljard te weinig dus. Sommige ontvangende landen schatten de realiteit nog lager in. Een groot verschil dus tussen woord en daad.

Europees klimaatcommissaris Cañete stelde alvast dat de EU het eens is om na 2020 de financiering te verhogen als de ontwikkelingslanden enerzijds strengere emissie uitstootregels aanvaarden en anderzijds ook instemmen met vijfjaarlijkse herzieningen van de voorgenomen nationale emissiedoelstellingen.

2. Loss and Damage

Een ander onderdeel van het discussiepakket inzake toekomstige financiering betreft het zogenaamde Loss and Damage-systeem. Dat bepaalt hoe armere landen compensatie krijgen voor de effecten die ze nu al ondervinden door klimaatverandering in de vorm van extreem weer, hevige orkanen of zeespiegelstijging. De BBC meldt hier positieve veranderingen in de gesprekken tussen de Verenigde Staten en de laag liggende Marshall Eilanden. Maar er is nog niks concreet. Volgens Climate Home werkt de VS-toponderhandelaar aan een plan om de effecten te erkennen die kwetsbare landen ondervinden. Voor de start van de onderhandelingen namen de VS in deze een eerder afwachtende houding aan. Ze hadden schrik dat er een onbeperkte hoeveelheid vorderingen op hen afgevuurd zou worden, gezien de VS erg grote vervuilers zijnen dus een groot veroorzaker van klimaatverandering.  

Positief nieuws dus, maar... de paragraaf over Loss and Damage staat op dit moment wel nog steeds tussen aanhalingstekens.

3. Het herzieningsproces

Het herzieningsproces (review proces, ook wel 'ratcheting mechanism' genoemd) betreft de vraag of de voorgenomen nationale emissiedoelstellingen om de 5 of 10 jaar herzien moeten worden.  En of de VN bevoegdheden krijgen om ervoor te zorgen dat dit daadwerkelijk gebeurt. Meer dan 180 landen dienden hun vooropgestelde emissiedoelstellingen in. En we weten dat die onvoldoende zijn om de opwarming onder de 2 graden te houden. Daarom wil men de landen om de 5 jaar samenbrengen en zo ervoor zorgen dat de doelstellingen verstrengd worden. De VS, Canada en de EU zijn het hier mee eens. India ook, op voorwaarde dat het proces niet bindend wordt en dus invloed heeft op de eigen doelstellingen.

4. Het langetermijndoel

De  VS, Canada en de EU ijveren voor een langetermijndoel: moet de opwarming van de aarde gelimiteerd worden tot 2°C of 1.5°C? En moet dit vertaald worden in een mondiaal doel waardoor geen fossiele brandstoffen meer worden gebruikt?  De 1.5°C-norm werd in het begin naar voren geschoven door de kleine eilandstaten. Intussen krijgt die norm bijval van landen als Canada, Frankrijk en Duitsland. Ook de EU als geheel reageerde positief. Maar instemming is er nog niet. China is terughoudender. Hun onderhandelaars stellen dat de opwarming van de aarde onder 2°C moet blijven. Ze vonden dat zo ook de 1.5°C doelstelling en zelfs de 1°C wordt afgedekt. Ook de VS en India zijn eerder terughoudend . 

5. De rechtsvorm van het klimaatakkoord

Nu al lijkt het zeker dat het klimaatakkoord enkele juridisch bindende instrumenten zal bevatten. Maar het is vrij onwaarschijnlijk dat de nationale emissiedoelstellingen bindend zullen worden. De discussie draait nu over hoe landen hun vooropgestelde emissiedoelen zullen implementeren en of ze deze telkens (in de toekomst) opnieuw zullen moeten voorbereiden en doorgeven aan de VN.  China lijkt hiermee akkoord te gaan. De VS zijn terughoudend. 

Voorlopig besluit: de knelpunten zijn nog steeds dezelfde als bij het begin van de onderhandelingen een week geleden. De onderhandelaars maakten wel vorderingen. Maar we zijn er nog niet. De komende dagen worden cruciaal.

 

Geen groene energie zonder financiering voor India

Alle ogen staan momenteel op India tijdens de klimaatonderhandelingen in Parijs. Sommigen vinden dat India de onderhandelingen blokkeert. Anderen zoals Liz Gallagher, de klimaat-deskundige van E3G, zijn het daarmee oneens. Wat is er aan de hand? 

India is de vijfde grootste economie ter wereld en de vierde grootste uitstoter van broeikasgassen. Daarmee komt het land na China, de VS en de EU. India's energieproductie is grotendeels gebaseerd op kolen.  De vraag naar energie is zo groot dat het China langzaam aan het inhalen is. En gebruik van kolen blijven hiervoor de prioriteit. 

Een artikel van de BBC stelt dat India tegen 2020 de grootste importeur wordt van steenkolen. Het land is zelf van plan om de steenkoolproductie te verhogen naar 1.5 miljard ton om aan de energievraag te voldoen. Dit betekent concreet dat het land elke dag een nieuwe koolmijn moet openen tot aan het einde van deze eeuw. Enorme delen van de Indische bevolking hebben vandaag geen elektriciteit en zullen die ook morgen niet hebben, ook geen groene stroom. Door de bestaande infrastructuur zijn kolen op dit moment de goedkoopste manier in India om elektriciteit op te wekken voor zoveel mogelijk mensen. 

Tijdens de eerste dag van de klimaattop provoceerde Narendra Modi, de Indiase Eerste Minister, de toehoorders. Hij stelde dat de bestaande vooruitgang en welvaart van de ontwikkelde wereld destijds tot stand kwam dankzij het massale gebruik van fossiele brandstoffen. Dat leidde tot de klimaatcrisis van vandaag. Modi vond dat net nu India stappen vooruit wil zetten in welvaart en welzijn het toch niet kan dat die kansen hen ontzegd worden. India is daarom tijdens de onderhandelingen op een harde lijn gaan staan. Voor de Indiase onderhandelaars is het gebruik van fossiele brandstoffen voor de ontwikkeling van het land belangrijker dan een onmiddellijke bijdrage leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem. 

Toch probeert India zijn best te doen. Zo kondigde Modi aan dat er een grote en nieuwe zonne-alliantie zal worden opgericht, de Solar Energy Alliance. Intussen zijn 120 landen hierin geïnteresseerd. India verdubbelde het budget voor schone energie, dankzij de toewijzing van een deel van de 20 miljard dollar die Bill Gates samen met andere topindustriëlen ter beschikking stelt.

Niettemin zit India in een moeilijke situatie. Het land is tegen een systeem waarin landen elke 5 jaar samenkomen. Wie de blog-post van gisteren heeft gelezen, herkent dit misschien als punt 2 van de 4 zaken die nodig zijn om een succesvol klimaatakkoord te verwezenlijken. Ook zijn de Indiase onderhandelaars tegen het langetermijndoel de wereld te verplichten geen fossiele brandstoffen meer te gebruiken tegen het einde van de eeuw (punt 1). 

Chandra Bhushan van het Centrum voor Wetenschap en het Milieu zegt fijntjes dat wat India vraagt, eigenlijk een eis is van alle armere landen van de wereld. Rijke landen zitten volgens hem zeer verveeld met deze vraag en weten niet hoe ze deze moeten beantwoorden. Dus culpabiliseren ze India. Ook hier draait het hele debat rond geld en klimaatfinanciering.

Dr. Mathur, de senior-onderhandelaar van de Indiase delegatie, zegt waar het hem op staat. India wil geld krijgen om te investeren in duurzame energie zodat het meer zonne- en windenergie kan produceren en het gebruik van steenkool kan afbouwen. Dr. Mathur:  "Wij kijken uit naar een akkoord met degelijke financiële steun die komt uit de landen die groot werden ​​door goedkope energie. Zo kunnen wij dan onze energievoorziening financieren op een koolstofarmere manier." Op de vraag of de hoeveelheid kolen die India nu verbruikt zou verminderen als er meer geld beschikbaar was door een Parijse deal, antwoordde Mathur: "Absoluut. We zijn heel duidelijk dat zonne-en windenergie onze eerste inzet is, en dat waterkrachtcentrales en kernenergie, allen koolstofarm, bronnen zijn die we zo uitgebreid mogelijk willen ontwikkelen . (...). Wat rest vullen we eventueel aan met steenkool. " 

Ook uit dit verhaal blijkt dat klimaatfinanciering een enorme rol speelt in de Parijse onderhandelingen. Afwachten dus wat de rijkere landen de armere landen zullen gunnen.

 

Snel actie ondernemen is gunstig voor iedereen

De tweede dag van de COP21 zit erop. Nu alle internationale leiders hun zegje hebben gedaan, begint het echte werk. Alle onderhandelaars moeten nu samenkomen in spin-off groepen waar ze zullen proberen om de technische details uit de onderhandelingstekst te krijgen. Die telt nu nog 54 pagina's en de bedoeling is om de tekst compacter te maken voor maandag 7 december. Vanaf dan komen namelijk alle ministers samen om politieke keuzes te maken over de laatste onderdelen van het klimaatakkoord. Volgens een ambitieuze voorzitter van één van die spin-off groepen gaat het zeker lukken om de onderhandelingstekst klaar te krijgen  voor komende zaterdag. Ik hoop het van harte maar dat is dus wel optimistisch want de problemen die om een oplossing vragen, zijn nog steeds gigantisch groot. 

Er zijn 4 zaken nodig om van dit klimaatakkoord een succes te maken: 

1. Dit klimaatakkoord zou langetermijndoelstellingen moeten bevatten, die een sterk signaal uitsturen naar investeerders en het bedrijfsleven, met de erg duidelijke boodschap dat de uitfasering van fossiele brandstoffen onvermijdelijk is. De wereldleiders mogen er geen onduidelijkheid over laten bestaan dat de transitie naar een 100% duurzame energie economie niet te stoppen is.

2. Het akkoord zou bindend moeten zijn. Minstens elke 5 jaar moeten er samenkomsten zijn, zodat landen onder druk blijven staan om hun emmissie-reducties te realiseren. De eerste bijeenkomst zou al voor 2020 moeten plaatsvinden.  

3. Er moet steun komen voor de ambitie van sommige ontwikkelingslanden. Kort samengevat: de ontwikkelingslanden moeten gefinancierd worden en technologische hulp krijgen voor een meer duurzame ontwikkeling en vooral voor schone energie. Als ze deze financiële ondersteuning en technologische hulp niet krijgen, dan is het vrij zeker dat ze de uitstootdoelstellingen niet kunnen halen en dat zal zich tegen een mogelijk klimaatakkoord keren. 

4. We hebben voorspelbaarheid nodig voor de post 2020-periode over hoe landen deze financiën zullen garanderen. Uit de twee laatste punten blijkt direct dat, zoals altijd, de financiering het moeilijkst onderdeel is van deze klimaatonderhandelingen. Volgens Alden Meyer van de 'Union of Concerned Scientists', houden alle landen de vinger op de knip. Ze zijn namelijk huiverig om geld te beloven zolang ze niet zeker weten wat andere landen gaan doen. Maar er is duidelijkheid nodig over welke landen wat gaan geven en hoe deze beloften er na 2020 uit zullen zien. Het is zo dat veel landen al verschillende bedragen toegezegd hebben maar die toezeggingen samen zijn onvoldoende voor een succesvol klimaatakkoord. 

Hoewel veel landen vooruitgang in welvaart hebben geboekt, is het geweten dat de VS en Europa tot de meest welvarende regio's ter wereld behoren. De financiering van ontwikkelingslanden zou er toe kunnen bijdragen dat ze de kans krijgen geld te investeren in groene energie en in duurzame technologie. Dit zou ervoor zorgen dat ze de omschakeling naar een groenere economie sneller kunnen maken. Zeker voor landen in Latijns-Amerika en Afrika is dit zeer belangrijk om jongere generaties een toekomstperspectief te bieden en te voorkomen dat ze die toekomst alleen in de VS of Europa zien. 

Onder de COP vallen 5 mechanismen die direct met financiering te maken hebben:  de Global Environment Facility (GEF), het Green Climate Fund (GCF), het Special Climate Change Fund (SSCF), het Least Developed Countries Fund (LDCF) en het Adaptation Fund (AF). Specifiek voor de GEF is er 248 miljoen dollar bij gekomen. Volgens Christiana Figueres, hoofdonderhandelaar van de UNFCCC,  komt  er "een regenval van meer en meer financiële verplichtingen als meer overheden, investeerders en de particuliere actoren begrijpen dat het in hun eigen belang is deze maatregelen te nemen. Hoe meer vertraging, hoe duurder. Zo snel mogelijk actie ondernemen is het meest gunstige voor iedereen".

Het is dus duidelijk dat een succesvol klimaatakkoord voor een groot deel afhangt van de bereidheid geld op tafel te leggen. Hoe meer landen hun bijdragen kenbaar maken, hoe sneller de COP deelnemers gaan samenwerken en hoe sneller er een goed klimaatakkoord komt. Spijtig genoeg is volgens de ngo Climate Action Network, deze financiering nu net één van de grootste blokkades die de ministers maandag op hun bord krijgen. Het blijft  dus hopen dat dit probleem opgelost geraakt voor het weekend. Helaas horen we van de Europese autoriteiten de laatste jaren niets anders dan besparen, besparen, besparen. Misschien dat de Europese Commissie een oogje dicht kan knijpen als Europese landen geld beschikbaar stellen voor klimaatfinanciering? Dit alles is immers niet "het maken van schulden" maar wel "investeren in de toekomst".

 

De eerste dag van de klimaattop is voorbij.

Staatshoofden en regeringsleiders die de start van de belangrijkste klimaattop van de voorbije 6 jaar zelf aftrappen. Het blijft een bij wijlen surrealistisch gebeuren. Er was die eerste dag alvast geen gebrek aan ideologische en hoopgevende speeches. Al waren sommige leiders wat minder geïnspireerd. Onze Belgische Eerste Minister stond er zelfs met de billen bloot maar het schaamrood op zijn wangen was niet te zien. Of er nu daadwerkelijk iets gaat gebeuren met de uitgesproken intenties is een heel andere vraag.

Het was Christopher Joreban Loeak, de president van de Marshall-eilanden, die op heel treffende wijze de verwachtingen van de ontwikkelingslanden samenvatte: "Voor ons moet de Conferentie in Parijs een keerpunt zijn, iets dat ons hoop geeft". Twee weken geleden gaf ik samen met de ambassadeur van Vanuatu, een archipel in de Stille Zuidzee, een lezing over de klimaattop aan de Gentse universiteit. De ambassadeur vertelde ons dat een recente klimaatstorm ervoor zorgde dat op enkele uren tijd meer dan 60 procent van het Bruto Nationaal Produkt van zijn land werd weg- of kapotgeblazen. Dat is de uitdaging waarvoor dit soort landen staat. Hoe zich aanpassen en beschermen tegen de directe gevolgen van de klimaatverandering? En ze hebben onvoldoende middelen, om zoals wij in "De Lage Landen" een Sigma-plan te ontwikkelen en hoge dijken te bouwen.

Let's get to work.

Positief gisteren was wel dat het erop lijkt dat de Verenigde Staten eindelijk de alarmbelletjes begrijpt over het klimaat. Obama speechte op de hem eigen wijze: inspirerend en bevlogen.

Volgens hem hebben de VS hun rol in klimaatverandering niet alleen erkend maar hebben ze, als het land met de op twee na hoogste broeikasgassenuitstoot, ook besloten er iets aan te doen. Zo is de reductiedoelstelling van de VS verhoogd sinds vorig jaar van 17% naar 20-28% tegenover het 2005-niveau van broeikasgassen. Al is nuance ook hier gepast.

Obama wil een "secure agreement" maar het begrip "bindend klimaatakkoord" kreeg hij niet over de lippen. Op zich is dat niet verbazingwekkend gezien de VS nooit aankondigde dat het een bindend klimaat akkoord wou. Wel heeft Obama over klimaatfinanciering gesproken en beloofd geld te doneren aan het klimaatfonds voor ontwikkelingslanden.

Al bij al, heeft Obama dus gezorgd voor een mooie speech maar woorden zijn ontoereikend, zeker voor het land met de grootste economie van de wereld. Daden moeten volgen.

Veelomvattend, ambitieus, eerlijk en bindend

Volgens Jinping, de president van China, is de COP21 niet een einddoel maar eerder een beginpunt voor de strijd tegen klimaatverandering. China wil best wel dapper zijn maar dringt vooral aan op inspanningen voor na 2020. Dat heet "tijd kopen" en de vraag blijft of dat wel slim is. Hoe langer we wachten, hoe erger de gevolgen en hoe duurder de strijd wordt. Het begint er op te lijken dat China alleen maar over de toekomst wil praten en niet over het nu. Ook hier dus mooie woorden over de toekomst maar volgen er ook daadwerkelijk concrete en effectieve daden?

De reality check van alle leiders kwam deze keer van Bundeskanzler Merkel. In 4 woorden vertelt ze hoe het klimaatakkoord eruit moet zien: veelomvattend, ambitieus, eerlijk en bindend. Maar ook al worden deze 4 woorden realiteit, het zal niet genoeg zijn. De nationale reductiedoelstellingen van alle landen samen zijn namelijk niet voldoende om de opwarming van de aarde onder de nodige 2 graden te houden.

De meest merkwaardige speech kwam van de Russische presient Poetin. Hij feliciteerde zichzelf en zei dat het de Russen is gelukt de economie van Rusland te moderniseren met nieuwe energietechnologieën en dit alles met een verdubbeling van het BBP. De magische en belangrijkste reden dat dit gelukt is komt volgens hem door de Russische bossen, die grote hoeveelheden CO2 opnemen. Toen ik enkele jaren geleden met het Canvas-programma "Rusland voor Beginners" door Oost-Rusland trok, zag ik nochtans de desastreuse invloed van de illegale houtkap. Luister naar mijn woorden, kijk niet naar mijn daden?

De aftrap is gegeven. De intenties liggen op tafel. Benieuwd wat de komende 12 dagen brengen! Ik sluit aan bij de eindwoorden van Obama: "Let's get to work".